Page 200 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

tư tưởng phương Tây thoát khỏi cách đặt vấn đề
của Platông, cách nhìn của Thiên chúa giáo, thì nếu
chúng ta có trong tâm thức một cái gì của Nho giáo
cũng không có gì thiệt thòi. Khi ra đời, con người
đã bị quy định về chủng tộc, đất nước, và tâm thức.
Phải nhận thức tính chât bị quy định này, để thừa
nhận tính chất bị quy định của người khác mà củng
sống trong sự khoan hòa trong tiến bộ và hòa hợp.
Trong chương náy, chúng tôi không đề cập đến
chuyện khen hay chê. Chúng tôi xét độ khúc xạ của
Nho giáo khi được người Việt Nam tiếp thu. Chúng
tôi giới thiệu một khái niệm mới, "độ khúc xạ", vá
cố gắng nêu lên tính chất khách quan của khái niệm
này. Đdi một người nghiên cứu, dù có viết hàng
trăm quyển sách, xét cho củng mơ ước chỉ là giới
thiệu được một khái niệm hữu ích để xét được đối
tượng một cách khách quan, hay góp phần sửa đổi
lại cách lý giải một khái niệm quen thuộc theo một
cách hợp lý hơn. Đóng góp của anh ta thực tình rút
cục lại chỉ có thế. Neu như lịch sử khoa học tiến
lên nhờ những công cụ, thì các khái niệm chính là
những công cụ của tư duy để khoa học sử dụng mà
cải tạo thế giới. Người làm khoa học không có tham
vọng nào cao hơn nữa. Nhân tiện, chúng tôi thử
trình bày luôn các thao tác phải lầm để xây dựng
một khái niệm. Khái niệm xét cho củng, lá một
công cụ. Khi một người nghĩ ra cách tạo ra lực bằng
hơi nước, thì anh ta là nhà phát minh. Rồi phát
minh nảy sẽ được người ta sử dụng trong vô số thực
tiễn: táu hoả, ô tô, tàu thuỷ... Cũng vậy, khi Khổng

202