Page 195 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam
P. 195

Sau  đó  ông giải  thích  nội dung của  chữ  "nhân",
  một nội  dung  tôn  ty luận:
      "Con  người  có  nhân  là  người  vì  muốn  khẳng
  định  mình  nên  khẳng định  những người khác  (đạo
  Nho  là  xuất phát  từ chính  mình),  trong khi  muốn
  mình  thành  đạt,  lo  lâm  cho  người  khác  thảnh  đạt.
  Biết  xét  cái  gần  mình  để so  sánh,  cái  đó  gọi  biện
  pháp để đạt đến chữ nhân yậy"(Chương VI, Ung dã).
      Điều  này  cho  ta  thấy  Khổng  tử  cũng  như  mọi
  nhà  tư  tưởng  châu  Âu  trước  thế  kỷ  thứ  IV,  dù  vĩ
  đại  đến  đâu,  cũng  đều  không  thừa  nhận  nô  lệ  lá
  người. Điều này không phải là khuyết điểm của ông.
  Nó  là  cái  nhìn  của  cả  thời  đại.
      Thời đại chúng ta khác, cho nên cách nhìn chúng
  ta  phải  khác.
      Chữ  "chúng" còn được dùng ở một câu khác,  nói
  đến  "Phiếm  ái  chúng"  tức  là  "yêu  tầng  lớp  chúng
  một  cách  khái  quát".

       "Người  đệ  tử  vào  thì phải hiếu,  ra  thì phải  đễ.
  Phải  cẩn  thận  và  giữ  chữ  tín,  yêu  tầng lớp  chúng
  một  cách  khái  quát,  thân  m ật  với  người  có  nhân.
  Nếu như làm những việc này còn  thừa sức thì dùng
  thời giờ  để học  văn" (Chương  I.  Học  Nhi).
      Nội  dung  của  chữ  yêu  này  là  "Dùng  lao  động
  của  dân  đúng  thời  vụ".
      Đây  không  phải  là  chỗ  để  phê  phán  các  khái
  niệm  ấy.  Điều  này  chủ  nghĩa  xã  hội  đã  làm.  Tôi
  chỉ  xét  lý  do  "tại  sao"  có  các  khái  niệm  này  thôi.


                                                         197
   190   191   192   193   194   195   196   197   198   199   200