Page 165 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

dù eó phải ăn cơm hẩm, uống nước lã, gối đầu trên
cánh tay mả ngủ cũng không thay đổi.
Khổng tử chỉ yêu cầu ai làm chính trị đều phải
là mẫu mực về nhân cách. Còn đối với mọi người
khác không bắt buộc phải theo. Con người ham của
cải, sắc đẹp, danh vị, cuộc sống sung sướng lá chuyện
bình thường. Neu ta ép buộc họ bằng sức mạnh thì
họ chỉ vâng theo ở ngoài mặt, còn trong lòng làm
trái lại. Lúc đó, những danh tủ đẹp đẽ chỉ dủng để
che đậy những hành vi xấu xa. Con người quân tử
cũng có những nhược điểm như mọi người, nhưng
chỉ khác mọi người ỏ cái ham muốn tột bực là coi
trọng đạo nghĩa hơn mọi cái, kể cả cuộc sống. Anh
ta làm thế vì ý thức được một niềm vui cực lớn:
"Sáng nghe được đạo, chiều có thể chết". (Chương
IV, Lý nhân).
Khổng học không phải là một tôn giáo lấy cuộc
sống kiếp sau gò cuộc sống hiện tại, lấy một lý tưởng
ngoài thế giới bắt thế giới phải theo. Nhưng nếu
như cái lý tưởng của nó tồn tại mạnh mẽ trong lòng
mọi người vá có những người quyết tâm sống theo
lý tưởng ấy thì xã hội sẽ ổn định, những chênh lệch
trong địa vị, tài sản, quyền lực sẽ nhẹ bớt và nhân
dân sẽ có được cuộc sống yên vui. Như Mạnh tử
nói, ông vua có thể hiếu sắc, ham của cải, đó là
chuyện bình thường. Miễn lả ông vua không vì cái
hiếu sắc, ham của cải của mình mà cướp đoạt những
ham muốn này của thiên hạ là đủ.

Nếu ta xét nội dung của tửng khái niệm đã
được Khổng tử xác định về Lễ, Nhân, Nghĩa, Hiếu,

167