Page 161 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

nhưng các tệ nạn không cách náo giảm bớt được,
khi chính những người cầm đẩu lại liên quan tới
các tội ác.

(4) Hiểu làm thứ tư: Khổng giáo được xem
như m ột quốc giáo, và trở thành độc tôn.
Khổng tử không bao giờ có cuồng vọng biến học
thuyết của mình thành quốc giáo. Trong óc ông, học
thuyết này chỉ dành cho một thiểu số rất ít mà ông
gọi lá quân tử. Những người nảy học cái đạo của
ông nhằm một mục tiêu cụ thể: làm những người
cai trị dân mẫu mực để đem lại sự hòa mục cho xã
hội nếu như họ được làm quan. Chính họ phải có
một nhân cách mẫu mực ngay trong gia đình, phải
theo những quy tắc đẹp gọi là lễ đối với cha mẹ
(hiếu), anh em (đễ), bè bạn (tín), mọi người (nghĩa),
có cách ứng xử thích hợp trong những trường hợp
khó khăn (trí) để đạt được một lý tưởng mới gọi là
nhân. Còn đối với tiểu nhân thì học thuyết không
hề bắt buộc:
"Có thể bắt được viên chủ súy của ba quân, nhưng
không thể cướp được cái chí của kẻ thất phu "(Chương
XII, Tử hãn).
Nếu ta dùng nhận thức luận hiện đại để tìm cái
bất biến và nhất quán trong Khổng học thì sẽ thấy
học thuyết náy rất rõ ràng. Học thuyết này không
xuất phát từ một tiền đề ở ngoài chúng ta, mà xuất
phát tủ ngay cái ham muốn có thực chung cho
mọi người.

163