Page 164 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

cùng cực". Như vậy Chu Hy yêu cầu thao tác phân
tích, một thao tác không hề nói đến trong triết học
Trung Hoa trước Phật giáo. Còn Vương Dương Minh
thì lại giải thích theo Phật giáo là "Trử bỏ cái vật
dục để đạt cái lương tri", nhưng '' Vật dục" và "Lương
tri" lá hai thuật ngữ Phật giáo không hề có trong
Khổng học. Minh Nho do đó đã P hật giáo hóa
Khổng học.
Nếu giải thích theo Nhận thức luận thì chữ "cách"
ở đây nghĩa là "đến" như "Thánh nhân cách" là
"Thánh nhân đến". Do đó "Cách vậí" lầ "Tiếp cận
sự vật, đến vôi sự vật bằng giác quan" và "Trí tri"
là đạt đến sự hiểu biết nhất quán trong chữ thứ.
Cách vật lả đồng nghĩa với "học" và "trí tri"\ầ đồng
nghĩa với "suy nghĩ" đã nhiều lần nhắc đến trong
"Luận ngữ", thí dụ:

"Học mà không suy nghĩ thì sai lẩm, suy nghĩ
mà không học thì nguy" (Chương II, Vi chính).
Như vậy, nguyên lý thống nhất của học thuyết
xuất phát ngay từ chính mình. Để đạt được lý tưởng
này, một người quân tử phải học suốt đời, phải suốt
đời coi đạo nghĩa lớn hơn của cải, danh vị, phải biết
tự kiềm chế những ham muốn ích kỷ. Lúc đó anh
ta sẽ trở thánh một tấm gương về đạo đức cho mọi
người. Đó là cách giáo hóa bằng nêu gương, thống
nhất với quan điểm lấy văn hóa lôi cuốn mọi người.
Còn trong trường hợp không được dùng, vẫn giữ
tấm lòng thanh thản, không oán trời, không trách
người, tìm ngay được cái vui trong nội tâm mình,

166