Page 163 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

- Cái đạo của phu tử chỉ có "trung thứ" mà thôi".
(Chương IV. Lý nhân).
"Trung" là "làm hết sức của mình, theo mong
muốn của mình" còn "thứ" là "điều gì mình muốn
cho mình thì làm điều ấy cho người khác, điều gì
mình không muốn cho mình thì đừng làm cho người
khác". Chân lý náy tồn tại trong hầu hết mọi nền
văn hóa, nhưng lấy nó làm nguyên lý quán triệt
toàn bộ một học thuyết đó là đặc điểm của Khổng
học. Đây không phải tình yêu vì theo Chúa trời hay
để được giải thoát mà chính vì giá trị nhân cách
mình ngay trong cuộc sống hiện tại.
Vì Trung Hoa không có một nền triết học lấy
nhận thức luận làm nguyên lý chủ chốt, mà đây là
thành tựu của triết học cổ điển Đức, cho nên khi
giải thích hai chữ "Cách vật, Trí tri" trong "Đại
học", điều mà Tôn Dật Tiên đã nhắc đến ở trên,
gặp nhiều mâu thuẫn. Tiếc rằng các thẻ tre để giải
thích hai chữ náy đã m ất đi cho nên đời sau giải
thích theo cách hiểu của mình. Cho đến nay việc
giải thích, theo tôi chẳng ăn khớp gì với học thuyết
của Khổng tử cả, bởi vì trong "Luận ngữ" không hề
có một câu nào án khớp với lời giải thích hết. Cách
giải thích của Chu Hy về "Cách vật" là "Phàm sự
vật trong thiên hạ, không có cái nào là không có
cái lý của nó. Chỉ vì ta không đạt đến cái lý cùng
cực của nó cho nên cái biết của ta không triệt đê.
Cho nên sách "Đại học" mở đẩu dạy án khiến người
học giả phàm gặp sự vật trong thiên hạ thì đều
nhân cái lý đã biết mà đi đến cùng để đạt đến sự

165