Page 153 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

mong một cách đúng đắn thì ta theo điểu ta thích"
(Chương VII, Thuật Nhi).
Khổng tử nói:'Ăn gạo thồ, uống nước lã, co tay
lại làm gôi kê, trong việc này cũng có cái vui. Còn
làm chuyện bất nghĩa đê được giàu sang thì đối với
ta như đám mây nổi" (Chương VII, Thuật Nhi).
Như vậy là Khổng học không phải là một tôn
giáo đòi hỏi người ta phải tử bỏ những ham muốn
của trần thế; của cải, địa vị, quyền lực, quan hệ vợ
chồng, sự tham gia vào chính trị. Nó không chống
lại những ham muốn bình thường để vạch ra một
ranh giới không thể vượt qua giữa con người theo
đạo Khổng với thế tục. Trái lại, nó khẳng định giá
trị của những ham muốn ấy.
Khổng tử không xuất hiện như một cứu tinh
dạy cho loài người con đường giải thoát, ông chỉ
nêu lên một học thuyết giúp con người tu dưỡng
chính mình để có một nhân cách riêng có thể đem
lại cho anh ta niềm vui nội tâm và giúp anh ta làm
một người cai trị mẫu mực. Cuộc sống của ông như
trong chương X là chương "Hương đảng” thuật lại,
là một cuộc sống không giàu có nhưng sung túc,
không hề có bóng dáng khổ hạnh, ông cũng chấp
nhận nó như mọi người, thậm chí dù phải làm một
nghề hèn kém để được giàu có, ông cũng làm. Chỉ
có một điều: việc làm phải hợp với đạo nghĩa. Điều
náy chẳng khác gì yêu cầu của người cách mạng;
việc làm trái với cách mạng, dù được giàu sang người
cách mạng không bao giờ làm. Cái gọi lá đạo nghĩa
mỗi thời một khác, cái Khổng tử gọi là đạo nghĩa

155