Page 281 - Nhân Vật Lịch Sử Tiêu Biểu

nước thương tiếc một người thủ lĩnh nghĩa binh tài năng và kiên
cường, trọn đời vì đất nước.
Nguyễn Đức Ngữ
Nguyễn Đức Ngữ1 (thường gọi là Đốc Ngữ), là thủ lĩnh trong
khởi nghĩa chông thực dân Pháp vào cuối thế kỷ XIX. Ông quê ỏ xã
Xuân Phú, huyện Phúc Thọ (nay thuộc Hà Nội). Năm 1873, thực
dân Pháp đánh Bắc Kỳ lần thứ nhất. Vối lòng yêu quê hương, đất
nước, ông tham gia quân ngủ và có mặt trong đội quân của triều
đình đóng ỏ Sơn Tây. Trải qua nhiều trận chiến đấu ông lập được
nhiều chiến công, ông được thăng chức Đốc binh, từ đó mọi người
quen gọi ông là Đốc Ngữ.
Khi thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kỳ lần thứ hai, Đốc Ngữ
tham gia phôi hợp với quân của Lưu Vĩnh Phúc, góp phần vào
chiến thắng oanh liệt của quân ta tại trận Cầu Giấy (Hà Nội). Sau
đó, ông cho quân lui về phòng thủ tại chiến lũy Phù Sa (Phúc Thọ)
và bảo vệ thành Sơn Tây. Tháng 12 năm 1883, thành Sơn Tây bị
giặc chiếm, ông cùng Nguyễn Văn Giáp rút quân lên vùng đồi Phú
Thọ tiếp tục chiến đấu. Khi triều đình nhà Nguyễn ký Hòa ước 1884
rồi ra lệnh bãi binh, ông không chịu theo mà vẫn duy trì lực lượng
và xây dựng cơ sở kháng chiến dưới quyền chỉ huy của các thủ lĩnh
Nguyễn Quang Bích và Nguyễn Văn Giáp. Qua thực tiễn hoạt
động và chỉ huy chiến đấu, Đốc Ngữ trưởng thành nhanh chóng; từ
một võ quan nhỏ chiến đâu dưới quyển của hai vị thủ lĩnh, ông trở
thành một vị chỉ huy xuất sắc. Ông là người có tinh thần kiên
quyết kháng chiến, biết vận dụng lôi đánh bí mật, bất ngờ, có
phương pháp huấn luyện nghĩa binh và có môi quan hệ tô"t với
nhân dân. Do đó, từ năm 1890, nghĩa quân Đôc Ngữ đã lổn mạnh
và trở thành lực lượng độc lập.

1. Theo cuốn Danh tướng Việt Nam, Nxb. Thanh niên, Hà Nội, 2000,
tr. 286, viết là Nguvễn Đình Ngữ. Còn cuôYi Từ điên nhân vật lịch sử Việt
Nam do GS. Đinh Xuân Lâm và GS. Trương Hữu Quýnh (Chủ biên) thì
viết là Nguyễn Đức Ngữ (khác tên đệm).

283