Page 92 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII

đã xén bớt cạnh đi để trả cho mình và như thế mình bắt buộc
phải hủy giao kèo. Trên thế gian này không có bọn lái buôn

nào tứih khôn bằng; cái gì họ cũng mua, không từ chối thức
gì, đi mua cả giày cũ, mình bán một chiếc, họ cũng mua không
hỏi tại sao mình không bán chiếc kia. Người Đàng Ngoài thì
buôn bán thực thà hơn nhiều và ta rất vui thích được giao
thiệp với họ. Tôi đã nói họ không có mỏ vàng, mỏ bạc và họ
không đúc tiền, để buôn bán họ dùng những miếng vàng đem

ở Tàu sang, có miếng giá bán ba trăm đổng tiền ta, có miếng
sáu trăm đổng. Họ cũng tiêu thụ những thỏi bạc mua từ Nhật
Bản sang; khi phải trả những số tiền nhỏ, họ cắt những thỏi
này ra thành những miếng vụn đã sẵn có cân giống như cân
La Mã để cân, hoặc họ trả bằng tiền ngoại quốc, nhất là tiền Y
Pha Nho. Vàng và bạc mua được ở Tàu hoặc Nhật sang là do
số tơ, hương xạ và trầm hương họ bán ra rất nhiều.

Bỉnh thủy và binh bộ xứ Đàng Ngoài

Những người viết sách trước tôi đã phóng ra xa quá và
đã gán cho xứ này một số binh thuyền dị thường quá; như
tại ngũ có vạn hai ngựa, hai nghìn voi vừa để dự chiến vừa để
chuyên chở lều nhà, đồ đạc của các vua chúa, ba mươi vạn bộ
binh và ba trăm chiến thuyền trong xứ lại sẵn lương thảo đạn
dược, lúc can qua binh lính được quá năm mươi vạn nhưng ta
có thể nói nhiều về những điểu đã viết ấy. Dưới đây là số lính
mà chính mắt em tôi nom thấy năm 1643 là năm chúa Trịnh

định cắt binh đánh chúa Nguyễn về việc dân Đàng Trong đã
cướp mất mẫy chiếc chiến thuyền, nhưng việc ấy lại yên vì
chúa Nguyễn có sai sứ ra giảng hòa nên chúa Trịnh lại thôi.

Đạo quân sắp sửa lên đường lúc bấy giờ có tám nghìn
ngựa, chín vạn bốn nghìn bộ binh, bảy trám hai mươi hai

93