Page 91 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII

p!

không mỡ thì một cân giá có ba đồng thôi và chỉ có dùng để
làm hộp nhỏ hay hột đeo cổ. Tất cả những dân Hổi Hồi, nhất
là những dân để râu dài (Thổ, A Lạp Bá) rất mến chuộng gỗ
trám; khi có khách đến, họ mang lò hương ra, bẻ một chút
trầm bỏ vào lò khói và hương trầm quyện lấy râu họ và họ

giơ tay lên trời kêu Elhemed Illahh, gỗ mỡ thì một chút nhỏ
như hạt đậu và trước khi đốt đem nhúng vào nước cũng tỏa
nhiều khói hơn một miếng trầm xấu to bằng nắm tay. Nên
khi trầm đã tốt quá mức thì không có giá nào nữa. Năm 1642
khi Dom Jean Quận công De Bragance*’* đăng quang thì kiểu
dân Bổ Đào ở thành Goa sang Nhật Bản tìm đặng vật biếu:
quý nhất là một cây gỗ trầm cao sáu thước và tròn hai thước,

mua hết bốn vạn pardos®, vào khoảng năm vạn bốn nghìn
tiền ta. Khi qua Ba Tư tôi có thấy cây gỗ ấy ở trú sở các cha
Áugustins đem từ Nhật về. Vì không đem về tiến vua Bồ Đào
được, họ định đem dâng vua Ba Tư, nhưng khi đi bị đường
có bão, các hàng hóa bị ướt, cây trầm thấm nước biển, đến
Goa, mọi thức đều hư hỏng cả, cây trầm bị ẩm và mục mất
một phần nên dù có đem sang Ispahan cũng không dâng

vua Ba Tư được nữa. Cố bề trên dòng Augustins có cưa cho
tôi một miếng đem về Paris cho ông Brunier, là lương y của
nguyên Quận vương d’Orléans.

Buôn bán với người Đàng Ngoài biết trọng tín nghĩa và
thực thà, thích và lợi hơn với Hoa Kiểu sẵn lòng lừa ta nếu
có thể được vì thật khó mà biết mánh khóe của họ để mà đề
phòng được. Riêng tôi đối với Hoa thương thường bị thiệt
luôn; khi họ buôn mà không có lợi thì họ gỡ ra bằng cách này;

trong việc giao dịch họ có ba thứ tiền: tiền đúng phân lạng,
tiền nhẹ hơn bốn phân, tiền nhẹ hơn tám phân. Nếu họ không
muốn mua hàng của mình thì họ đem thứ tiền nhẹ nhất họ

(1) Tức Jean rv de Portugal, làm xua xứ de Bragance, Bổ Đào Nha từ 1642? đến 1656.
(2) Một loại tiễn từng được dùng ở Goa, Ãn Độ.

92