Page 88 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII

cốc to nước uống rất mát và rất dễ chịu, ổ i giống cây nguyệt
quế (? laurier) và có hai loại: một loại quả xanh lòng đỏ, một

loại quả vàng lòng trắng quý hơn, hai loại trong thịt đểu có
hột nhỏ hơn hột lựu; ăn xanh thì làm săn dạ, án chín trái lại
ổi làm giãn ruột ra, ổi trước không có ở đây nhưng từ khi đến
lập nghiệp ở Áo Môn người Bổ Đào có mang sang và ổi nảy
nở ra nhiều lắm. Đu đủ quả hơi có liên lạc về hình thức với
một thứ dưa, vị rất ngon. Cây cau mọc thẳng và cao như cột

buồm, trên ngọn mới có lá trông như mũ miện; quả như quả
nhục đậu khấu (noix de muscade) nhưng tròn hơn; thổ dân
đem bổ ra, nhai với trẩu không và vôi cho răng sáng, môi đỏ
và hơi miệng thở ra khỏi hôi. Vả có hai thứ: một thứ khác
bên ta, quả dài như ngón tay. Còn có một thứ cây nữa, tựa
như cây liễu, họ gọi là cây thuốc súng (? arbre à poudre), gỗ
đem đốt thành than, than đem làm thuốc súng dùng vào việc
trận mạc. Cây... (jam boger) rất cao có nhiều quả to như quả
bí, lắm hạt như hạt lựu, rất ngon và mát nên dân đây hay ăn

vào những hồi nóng bức.
Trên các đường cái còn nhiều thứ cây to giồng để lẫy

bóng mát cho khách đi đường; có những cây to mà bóng có
thể che hai ba nghìn người: khi cành to trổ ra khỏi thân cây
được chừng mươi mười hai thước thì có nhiều cành nhỏ trồi
ra khỏi những cành to ấy đâm thẳng xuống đất mọc rễ và
nâng đỡ những cành lớn; có cành còn dài đến hơn ba trăm
bộ; và cành nọ đâm xuống đất cách cành kia từ mười hai đến
mười lăm bộ. Quả to như hột dẻ, da đỏ nhưng trong chỉ có
rặt những hột như kê: chỉ có dơi ăn những quả ấy và làm tổ

trên ngọn cây đa thôi.

Dơi to như con gà con, cánh dài đến một thước rưỡi
không đậu trên cành như các thứ chim chóc khác, nhưng
mỗi cánh có háy tám cái móc móc vào cành, đẩu quay xuống
đất, ta có dùng súng bắn, nó chết nhưng vẫn cứ bám lủng

89