Page 85 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII

Bàn qua về Đàng Ngoài

(Royaume deTunquin)

và tại sao tác giả lại biết xứ ấy

Xứ Đàng Ngoài từ lâu lắm không được các nước Âu châu
biết đến; đôi khi có người viết sách du ký thì lại không biết
rõ xứ này, hoặc trí nhớ không được tinh tường chắc chắn cho
lắm. Nói thế không phải để chỉ trích họ. Tập sách tôi đem
xuất bản đây là nhờ em tôi (chuyến thứ hai sang Ấn Độ, tôi
đem em tôi theo; từ Batavia^'^, Bantam*^* hoặc Achem^^' nó có
qua Đàng Ngoài mười một mười hai chuyến) giúp tôi khi ở
Batavia và Bantam, tôi còn được gặp nhiều người Đàng Ngoài
sang buôn bán, họ có chỉ dẫn cho tôi nhiều điều về xứ họ; đi

với những ông này có nhiều nhà sư trông nom việc cúng lễ
và nhiều văn nhân để dạy dỗ con cháu các ông lái, vì các ông
này đem gia đình theo; các tăng nhân và nho sĩ ấy đã vui lòng
giúp tôi biết rõ xứ Đàng Ngoài. Trái lại tôi cũng nói cho họ
hiểu nền chính trị nước Pháp ta thế nào, tôi đem bầy cho họ
xem tập địa đổ thế giới, nhiều địa đồ riêng từng vùng và chỉ
cho họ hiểu mặt đất sắp đặt thế nào và có những nước nào.
Họ hoan hỉ lắm.

Đọc những tập du ký này độc giả vui thích nhất khi biết
chắc rằng sách viết đúng sự thật và tác giả thành thực, không
có ý đánh lừa người đọc. Em tôi vốn dĩ là người táo bạo hay

bon chen, lại thích du lịch như tôi; nên lúc ở Ấn Độ nghe
người ta đồn ở xứ Đàng Ngoài có nhiều sản vật lạ, quyết định
sang ngay, nhân nó lại có khiếu học các thứ tiếng rất mau, nó
biết ngay được tiếng Mã Lai là thứ tiếng được các nhà thông
thái trong những vùng này thông dụng như tiếng La tinh
bên Âu châu ta. Nó được rõ rằng bên xứ ấy tơ lụa, xạ hương

(1), (2), (3) ở Indonesia.

86