Page 483 - Việt Sử Kỷ Yếu

Bonard tiếp tục thực hiện mưu đồ xâm lược lâu dài nhằm
mang lại cho nưóc Pháp một thuộc địa tốt đẹp. Giặc vẫn tô chức
lính nguỵ mã tà lên tới hàng tiểu đoàn, tổ chức kỵ binh mã tà,
thay thế võ quan cai trị người Pháp bằng bọn quan phủ, huyện
người Việt đặt dưới quyền kiểm soát của thanh tra người Pháp,
rút bớt căn cứ chiếm đóng như Gò Công, Chợ Gạo, để tập trung
binh lực càn quét từng vùng một. Nhiều căn cứ khi quân Pháp lui
bị nhân dân vũ trang chiếm lại. Quân khởi nghĩa càng hoạt động
mạnh, uyn hiếp các vị trí Tây Ninh, Tràng Bảng, Thủ Dầu Một.
Ngày 10 - 12 - 1861, đoàn quân Nguyễn Trung Trực đại thắng
trận sông Nhật Tảo, đốt cháy tàu Espérance, nhiều giặc bỏ mạng.
Nhiều nơi giặc phải lấy tàu chiến làm lỵ sỏ, vì trên bộ không còn
an toàn.
MẤT CÁC TỈNH BIÊN HOÀ VÀ VĨNH LONG - Sau một tháng chuẩn
bị, Bonard một cuộc tấn công. Ngày 9 - 12 - 1861, cho quân đi
chiếm đảo Côn Lôn, rồi tập trung binh lực ở Sài Gòn đi đánh Biên
Hoà. Tỉnh này gồm cả Thủ Dầu Một và Bà Rịa ngày nay. Từ Sài
Gòn lên tỉnh lỵ Biên Hoà có cả đường thuỷ bộ. Trên đường bộ có 2
căn cứ án ngự là Mỹ Hoà và Gò Trao Trảo. Đường thuỷ có 8 cản và
1 kè đá ngăn giữ. Ngày 14 - 12 - 1861, quân giặc tiến đánh bằng
cả hai đường thuỷ bộ. Ngay sáng’hôm ấy, đại tá Compteur chiếm
đồn Gò Trao Trảo. Hôm sau, y cùng Diego tiến lên Mỹ Hoà. Quan
quân triều bỏ chạy. Cánh quân thuỷ do trung tá Harel chỉ huy
tiến theo sông Đồng Nai phá cản vài pháo đài trên triền sông.
Đồng thời một cánh thuỷ quân khác do đại tá Lebrit chỉ huy cũng
đánh vào sau các pháo đài. Quân giữ pháo đài bỏ trốh. Ngày 16 -
12, thuỷ bộ quân giặc kéo đến trước tỉnh thành. Tuần phủ Nguyễn
Đức Hoan bỏ ngỏ Biên Hoà với 15 tàu chiến. Khâm sai Nguyễn Bá
Nghi mang quân chạy ra Bình Thuận. Giặc chiếm thành rồi xuôi
dòng Đồng Nai chiếm luôn Bà Rịa (7 - 2 - 1862).
Được đà, giặc thừa thế lan rộng ra miền tây Lục Tỉnh,
tiến đánh Vĩnh Long mà trước đây thuyền máy của chúng đi
vào các nhánh sông Mê Công do thám không bị cản trở gì.
Ngày 20 - 3 - 1862, 11 chiến thuyền giặc tiến sát thành Vĩnh
Long. Ngày 22, các đồn ngự bị vỡ. Tôl 23, tỉnh trưởng Trương
Văn Uyển cho đôT các kho tàng, dinh thự, rút quân chạy về Thị
Bảo, rồi lên Duy Minh. Sáng 24, giặc vào chiếm thành đã bỏ
ngỏ. Lấy đưỢc Vĩnh Long rồi chúng chia quân đi các ngả càn
quét bao vây các đạo nghĩa quân.
483