Page 482 - Việt Sử Kỷ Yếu

tướng khác dẫn quân chạy về Vĩnh Long. Thành Mỹ Tho ngỏ. Giặc
chiếm gọn hồi 2 giò chiều ngày 12 - 4 - 1861. Trận này bên giặc có
trung tá Bourdais bỏ mạng khi vừa đánh vào hệ thống phòng ngự.
Hạ xong thành Mỹ Tho, Charner đặt đồn luỹ ở các nơi hiểm
yếu. Do có việc dân chúng khắp nơi nổ dậy chông đôi, giặc có ý
hoãn việc binh, không đánh sang các tỉnh khác, để sửa sang việc
cai trị trong địa hạt đã chiếm được.
Triều đình nghe tin Đại Đồn Kỳ Hoà thất thủ, thành Mỹ Tho
cũng mất, sai thượng thư bộ hộ Nguyễn Bá Nghi làm khâm sai
vào kinh lý việc Nam Kỳ. Bá Nghi biết thế không chống lại nổi với
quân Pháp, dâng sớ xin giảng hoà. Trong triều có bọn Trương Đăng
Quế đòi tìm kế chốhg giữ. Bá Nghi muốh giảng hoà nhưng không
chịu nhường đất, lấy lý cãi mãi, không biết rằng thời buổi cạnh
tranh, hễ sức mà không đủ thì không có lý gì phải cả. Bon tư bản
thực dân sang đánh chiếm đất nước ta làm thuộc địa, đâu có chịu trả
lại đất đã lấy đưỢc. Việc giảng hoà lôi thôi mãi không xong.
Giặc chiếm được đất nhưng không chiếm được lòng dân.
Quần chúng hai tỉnh Gia Định, Định Tưồng chống đôi. Các hạt,
các xã nổi dậy tổ chức kháng chiến. Giặc chỉ đóng quân ba đồn:
Gia Thạnh, Chợ Gạo và Gò Công trong cả tỉnh Định Tường rộng
lớn. Charner được tiếp viện thêm một tiểu đoàn và tổ chức được 4
trung đội Mã Tà, lính mộ trong dám cặn bã dân ta nhưng vẫn
không đủ để chiếm đóng các huyện lỵ, phải dùng bọn quan cai trị
theo kiểu quân sự. Các toán quân ứng nghĩa chốhg giặc xuất
hiện và phát triển. Tri huyện Đỗ Đình Toại, với 600 quân, ngày
22 - 6, tấn công Gò Công. Phó quản cơ Trương Định ở mấy tổng
phía nam Gò Công có sô" quân ứng nghĩa đông đúc 6.000 ngưồi.
Vùng Rạch Chanh (Mỹ Tho) có phủ Cận. Vùng tây bắc định
Tường là địa bàn hoạt động của thiên hộ Dương. Người chỉ huy
liên đội điền ở Kỳ Hoà và bắn chết Bourdais là Quản Tu vẫn
chông giặc ở hữu ngạn sông Vàm cỏ Tây. Các toán quân ứng
nghĩa gồm chủ yếu là; 1 - quân đồn điền cùng vối người chỉ huy
của họ, 2 - quân triều tan rã ngũ hoặc thất tán, 3 - trai tráng
trong vùng. Bên cạnh các đoàn quân ứng nghĩa là các toán dân
dũng vô danh. Quân nghĩa dũng luôn luôn đánh phá giặc. Chúng
phải nhò tăng viện và xây dựng được lực lượng nguy binh mới
khỏi công đánh chiếm thêm nữa.
Charner thấy mình bất lực, xin từ chức. Chính phủ Pháp cử
thiếu tướng hải quân Bonard sang thay từ 30 - 11 - 1861.
482