Page 420 - Việt Sử Kỷ Yếu

v ề mặt xã hội, Phúc Ánh dùng thủ đoạn mị dân, mở rộng
đường ngôn luận. Lòi nói đúng sẽ được dùng ngay và có ban
thưởng. Lòi nói không hỢp lý thì bỏ đi, không bắt tội. Lại đặt hòm
thơ để nhân dân tiện việc kêu oan.
Phúc Ánh chú ý đào tạo đội ngũ quan liêu mới. Năm 1788
đặt viện hàn lâm. Năm 1791, mở khoa thi đầu tiên, lấy đỗ 12
người bổ dụng làm quan.
Phúc Ánh còn lập ra pháp luật, cấm cò bạc, nghiêm cấm phù
thuỷ và đồng bóng để giữ gìn phong tục cho khỏi mê hoặc. Việc
thuế khoá đưỢc chỉnh đốn. Đặt ra sở cộng đồng cho các quan văn
võ hội nghị mọi việc quân quốc quan trọng.
Sự GIÚP Đ ỡ CỦA BÁ ĐA LỘC CHO PHÚC ÁNH - Việc nhờ Bá Đa Lộc
sang cầu cứu nước Pháp giúp đỡ đã đưỢc xếp đặt đủ từ năm 1783
nhưng vì còn trái mùa gió nên Bá Đa Lộc chưa khởi hành được. Sau
khi đưa quân Xiêm La vê nước bị đánh thua tơi hời, Phúc Anh giục Bá
Đa Lộc đem vương tử cảnh cùng với Phạm Văn Nhân, Nguyễn Văn
Khiêm, xuốhg tàu sang Tây, đi qua An Độ Dương vào thành
Pondichéry ở lại gần 20 tháng. Bá Đa Lộc vận động các nhà cầm quyền
Pháp ở Ân Độ, lại gửi thư về bộ trưởng hải quân Pháp yêu cầu giúp
Phúc Ánh. Đầu mùa xuân năm 1787, Bá Đa Lộc về đến Pháp. Thòi
gian ở Paris, Bá Đa Lộc ra sức tuyên truyền về những lợi ích buôn bán
với Đông Dương. Dựa vào thê lực của mấy giám mục thành Toulouse
và xứ Narbonne, vương tử cảnh được vào yết kiến Pháp hoàng Louis
XVI và bộ trương hải quân De Castries. Louis XVI lấy vương lễ đãi
vương tử Cảnh (mới 4 tuổi), giao bộ trưởng ngoại giao De Montmorin
bá tước thương nghị việc giúp Phúc Anh. Ngày 26 - 11 - 1787, tại
Versailles, Bá Đa Lộc và De Montmorin ký hiệp ước đại lược rằng:
Vua nước Pháp giúp vua Giao Chỉ (nguyên văn là
Cochinchine tức Giao Chỉ Chi Na, thời xưa tiếng này người Ảu
dùng chỉ nước ta, sau khi lập đô hộ, người Pháp mới dùng tiếng
Cochinckịne này chỉ xứ Nam Kỳ) khôi phục đất đai 4 tàu chiến và
đạo binh 1.200 lục quân, 200 pháo binh, 250 hắc binh Phi châu
(Cafres) và đủ các thứ súng ống thuốc đạn;
Vua Giao Chỉ nhường đứt cho nước Pháp hải cảng Hội An và
quần đảo Côn Lôn;
Người Pháp đưỢc ra vào buôn hán trong nước. Ngoại giả
không cho người nước châu Ảu nào khác sang buôn bán;
Khi nước Pháp có cần đến lính thuỷ, lính bộ, lương thực, tàu
bè ở phương đông thi phải đưỢc ứng biện đủ giúp nước Pháp;

420