Page 421 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 421
Khi đã khôi phục nước đưỢc rồi thi vua Giao Chỉ phải mỗi
năm làm một chiếc tàu y như tàu của nước Pháp đã cho sang giúp
đê đem sang trả cho Pháp hoàng.
Hiệp ước được ký nhưng bấy giờ nước Pháp gập nhiều khó
khăn: ngân sách thiếu hụt, cách mạng rục rịch nổi dậy. Louis XVI
hạ chiếu giao tổng trấn thành Pondichéry, tổng chỉ huy các lực
lượng Pháp ở Ân Độ, là De Conway bá tước thi hành tô chức đoàn
quân viễn chinh nhưng lại nói phải xét nếu nên hãy làm, nếu
không tiện lợi thì thôi. Ngày 8 - 12 - 1787, Bá Đa Lộc trơ lại nưóc
ta. Qua Pondichéry De Conway nói việc đem binh sang cứu Phúc
Ánh là rất khó và không lợi gì, làm sớ tâu Pháp hoàng xin bãi việc
ấy đi. Louis XVI nghe theo.
Về việc này, sau có nhiều người Pháp lấy làm tiếc rằng giá
bấy giò chính quyền Pháp cô gắng hết lòng giúp Phúc Anh thì có
phải nước Pháp đã sớm có đưỢc thuộc địa ở Viễn Đông ngay từ
cuối thế kỷ XVIII và sau này khỏi mất công đánh chác.
Hiệp ước Versailles không được bên người Pháp thực hiện,
Bá Đa Lộc vẫn kiên trì mưu sự giúp Phúc Ánh, không chịu từ bỏ
cơ hội để thực hiện mục đích của mình, đứng ra vận động các nhà
tư bản quyên tiền mua tàu chiến, sắm súng đạn và chiêu mộ
người sang giúp Phúc Ánh. Tháng 9 năm 1788, tàu Dryade chở
đến Côn Lôn 1.000 súng. Mấy tháng sau, tàu Cook, tàu Moyse chở
đến các loại quân trang quân dụng. Tháng 6 âl năm 1789, Bá Đa
Lộc đi tàu chiến Méduse về đến Gia Định, các tàu buôn chơ súng
ôAg, thuốic đạn lục tục sang sau. Có 18 sĩ quan người Pháp và 5 sĩ
quan Au châu nước khác và khoảng 80 binh sĩ sang giúp. Mấy
người quan trọng là Chaigneau (Nguyễn Văn Thắng), Vannier
(Nguyễn Văn Chấn), De Porẹant (Lê Ván Lăng), Dayot, Despiau,
Victor Ollivier (ông Tín), De Pumanel. Phúc Ánh phong quan tưốc
cho họ. Chaigneau là chúa tàu Long, Vannier chúa tàu Phụng.
Những người Pháp này đóng vai trò đáng kể trong quân đội họ
Nguyễn, chủ yếu trong việc huấn luyện kỹ thuật chiến đấu, sử
dụng vũ khí, xây thành luỹ, đóng tàu, đúc súng, chỉnh đôA mọi
việc võ bị, giúp đỡ trong việc mua vũ khí của các công ty tư bản
phương tây ở Macao, Inđônêxia, Mã Lai, An Độ. Victor Ollivier
xây thành Gia Định theo kiểu Vauban.
Phúc Ánh còn dùng người Âu nưốc khác nữa. Năm 1796 có
hai người Anh là Ba Lăng Hy và Ba La Di tập hỢp thuyên buôn
chở 5.000 lính Chân Lạp để dự chiến. Năm 1791, có lái buôn người
421
