Page 391 - Việt Sử Kỷ Yếu

không đáng kể. (Trịnh Tùng chỉ xưng chúa năm 1599, nhưng thực
sự từ năm 1570).
Xưa người ta nói vê họ Trịnh “danh vi Lê thẩn, thực vi Lê
tặc” (tiếng là tôi nhà Lê, thực sự là giặc nhà Lô). Dán trong nước
thì nhà Lê cam C|uyổn, làm dân nhà Lỗ. Nhà Mạc cầm quvên, làm
dân nhcà Mạc. Họ Trịnh giữ quyền chính thì lại phục tòng nhà
Trịnh, thòi nào thì củng phải cung sưu dịch, nộp thuê má. Gặp
được vua chúa hiền thì cũng đõ, gặp vua chúa tồi, tham ác thì cực
khổ. Khi mất mùa đói kém thì ùa theo người phiêu lưu nổi dậy làm
loạn. Dân đói không thò dưọc vua chúa. Cớ nghiệp nhà Trịnh đổ
nát, người nước không mấy ai luyến tiếc.

NGUYỄN HUỆ TRAO TRẢ QUYỀN VUA LÊ - Nguyễn Huệ diệt đưỢc
họ Trịnh, vào thành Thăng Long, hạ lệnh cấm quân lính cướp phá
dân gian, định ngày xin yết kiến vua Lê Hiển Tông ở đền Vạn
Thọ. Bấy giờ, vua Lê Hiển Tông đang đau yếu, không ngồi dậy
đưỢc, mòi Nguyễn Huệ vào ngồi gần sập ngự, lấy lời ôn tồn phủ
dụ. Nguyễn Huệ tâu hày mọi lẽ đem binh ra phù Lê diệt Trịnh,
chứ không có ý dòm ngó gì. Vua mừng rỡ tạ Nguyễn Huệ.
Khi quân Tây Sơn ra đến Thăng Long, các triều thần chạy
trôn cả, chỉ còn Trần Công Xán và mấy người nội giám ở lại bên
cạnh vua hầu hạ. Nguyễn Hữu Chỉnh xin vua hạ chiếu tuyên
triệu các quan về triều. ĐưỢc mấy hôm có mươi người lục tục kéo
về. Vua định ngày lập đại triều mùng 7 tháng 7 ở diện Kính
Thiên. Nguyễn Huệ đem các tướng vào lạy, dâng sô' quân sĩ, dân
đinh, tỏ rõ nghĩa tôn phù nhất thông, từ đó về sau nhà Lê có
quyền tự chủ, phế họ Trịnh. Vua phong Nguyễn Huệ làm Nguyên
soái Uy quốc công, gả cho con gái Ngọc Hân công chúa và cắt đất
Nghệ An nhường cho Tây Sơn làm lễ khao quân. Chẳng hao lâu,
vua Lê Hiển Tông khuất. Hoàng tôn Duy Kỳ lên nối ngôi đặt niên
hiệu là Chiêu Thông.
Vua Thái Đức vô'n không có ý đánh lấy đất Bắc Hà. Khi tiếp
đưỢc tin Nguyễn Huệ nói sắp ra đánh ngoài bắc thì vội sai người
ra Phú Xuân ngăn lại. Sứ giả tới nơi thì Nguyễn Huệ đã tiến binh
rồi. Đến khi tiếp thư nói quân đã lấy được Thăng Long và Nguyễn
Huệ còn ỏ lại đó để giúp nhà Lê. Thái Đức e ngại sẽ khó kiềm chế
ông em anh hùng và sỢ Nguyễn Huệ ở lại lâu tại Bắc Hà có sự
biến chăng, đem 500 quân ra Thuận Hoá, lấy thêm 2.000 quân
nữa, đi không kỳ ngày đêm ra thẳng Thăng Long.
391