Page 34 - Việt Sử Kỷ Yếu

ra đi cũntí' không dám chắc chắn sẽ thắng nên mới nói đến sự da
ngựa bọc xương. Khi quân Hán xâm nhập bò cõi ta thì tiền quân
bị đánh chặn, rồi hị vây hên hồ Lãng Bạc hàng tháng, hinh sĩ Hán
đã lo sỢ, hản thân Mã Viện cũng đã ngại ngùng. Đạo quân ô hỢp
thì làm sao lại hùng cường đến thế được. Sau khi chiến thắng, Mã
Viện tự đắc mình đã lập được kỳ công nên mới dựng cột đồng để
kỷ niệm. Nếu chỉ là đánh bại đưỢc đạo quân đàn bà ô hỢp thì công
lao có chi đáng kê. Xét như vậy thì quân đội của bà từng có chiến
công lớn, phải hùng tráng dũng cảm lắm, đâu có phải là tầm
thưòng. Sở dĩ bị đánh thua là gặp phải đôl phương lực lượng quá
n\ạnh quân sĩ có vóc người to lớn, nhiều sức khoẻ lại được tập
luyện kỹ càng, từng dày dạn qua nhiều chiến trận, lại có vũ khí
sắc bén hơn cùng chỉ huy bởi tướng đại tài.
Về cái chết của hai bà thì phải thừa nhận là hai hà đã bỏ
mình tại trận tiền. Vì nước, vì dân, chết trận vinh dự. Người nưốc
ta xưa có quan niệm sai lầm cho thế là sự không hay nên sử gia
viêt khác đi. Bắc sử chép hai bà chết tại trận. Riêng về điểm này
ta phái tin họ hơn là quốc sử. Sách Việt Điện u Linh cũng chép
hai hà thế cô, phải tử trận. VSTGCM, ĐNQSDC và VNSL và sách
Nam Hải dị nhân đều chép là hai bà nhảv xuông sông tử tận.
ĐVSKTT chép không rõ ràng, chỉ nói quân chạy tan cả, thế cô,
đều thua chêt. Ngô Thì Sĩ trong Việt Sử tiêu án viết hai bà mất
tích sau khi thua trận. Thần tích xã Hạ Lôi Phúc Yên nói hai bà
bay lên tròi và dân xã này vào đền thờ kiêng màu đỏ (màu máu).
Bay lên trời chỉ là một cách nói là đã chết.
('hỉ có hà Trưng Chắc mới xưng làm vua. Bà em Trưng Nhì
chỉ nhận là Bình Khôi công chúa, lúc nào cũng ỏ bôn giúp đỡ bà
chị, chứ khỗng phái cùng làm vua.

CÁC TƯỚNí; lĩnh CIÌA BÀ TRưNíỉ
Nữ tướng dưới trướng Bà Trưng, có các bà:
Lê Chân, người xã An Biên, huyện Đông Triều. Cha là Lê
Giao, bị Tô Định giết. Bà đem gia quyến ra lánh ở chỗ nay là
thành phô" Hải Phòng. Sau theo Bà Trưng khởi nghĩa, được giao
pho việc rèn luyện quân sĩ. Tham chiến đánh đuổi Tô Định, được
phong là Thánh Chân công chúa. Đền Nghè Hải Phòng thò hà.
Hoàng Thiều Hoa, người động Lăng Xương nay thuộc vùng
Thanh Sơn, Thanh Thuỷ, Phú Thọ. Có tư sắc, nên đã là nạn nhân
của thời cuộc, phải ẩn thân vào chùa Song Long Quan. Theo Bà
d4