Page 30 - Việt Sử Kỷ Yếu

nơi khác. Thiiỷ quân có tới 2 ngàn thuyền lớn nhỏ. Năm 41 xuất
quân, Mã Viện là đệ nhất danh tướng bấy giò, từng có nhiều chiến
công lớn, đã ngoài 70 tuổi, còn khoẻ mạnh làm tổng chỉ huy, Lưu
Long làm chức phó.
Đường bộ kỳ khu, quân lính trèo đèo vượt suôi khó nhọc.
Tiền quân phải phá rừng, làm đường nên tiến rất chậm. Chúng
phải đi men bò hiến, song song với thuyền thuỷ quân, hỗ trỢ nhau
mà tiến.
Tiền quân giặc xâm nhập đất nước. Hai bà đem quân chặn
đưòng đánh, vây hãm chúng ở bên hồ Lãng Bạc. (Hồ này không
phải là Hồ Tây ở ngoại thành Hà Nội như trước đây sử gia đã lầm,
mà ở gần lị sở quận Giao Chỉ hấy giò, nay thuộc tỉnh Bắc Ninh,
huyện Tiên Du. Có thuyết ở vùng hai huyện Lang Tài và Gia
Bình). Quân lính Hán không phá được vòng vây, bị hãm gần một
tháng, mất tinh thần, lo sỢ bị đói. Trung quân và hậu quân kịp
tiến đến, ngoài đánh vào trong phá ra, bọn Mã Viện mới đưỢc giải
thoát. Quân lính Hán võ nghệ cao cưòng, lại đông đúc, có khí giới
sắc bén, hội nhau lại đánh vào đô thành Mê Linh mãnh liệt. Quân
hai bà địch lại không nổi. Sau mấy trận kịch chiến không lợi, hai
bà rút quân vê đóng ở cẩm Khê (có tập sử chép ở Kim Khê, nay là
huyện Cẩm Khê Phú Thọ chăng? VNSL chú thích là phủ Vĩnh
Tường, Vĩnh Yên). Mã Viện đem toàn lực tiến đánh. Trận giao
phong vô cùng kịch liệt diễn ra ngày 6 tháng 2 âl năm 43 tại cửa
sông Hát, nay là xã Hát Môn huyện Phúc Lộc, Sơn Tây. Hai bà
cùng các tướng quân Lê Chân, Hoàng Thiều Hoa, Nguyễn Đào
Nương, Phùng Thị Chính đều anh dũng bỏ mình tại trận tiền.
Nhiều tập sử ta đều chép hai bà thế bức, gieo mình xuông sông
Hát Giang tự tận . Nơi đây là chỗ sông Đáy chảy vào sông Hồng.
Người nước nhớ ơn hai bà, lập đền thò tại xã Hạ Lôi huyện Yên
Lãng, Phúc Yên, nơi quê hương; xã Hát Môn huyện Phúc Lộc, Sơn
Tây, nơi chiến trận cuối cùng; xã Đồng Nhân huyện Thanh Trì gần
Hà Nội; xã Quy Phú huyện Nam Trực, Nam Định. (Cả hai xã Đồng
Nhân và Quy Phú, dân làng đều nói rằng thi thế hai bà trên sông
Hồng trôi về, người lảng vớt được, xây mộ phần, lập đền thò).

Bắc sử có tập chép: Bà Trưng thấy Mã Viện anh hùng, quân Hán
tài giỏi, cìã xin hàng và tình nguyện xin làm thiếp. Đây là lòi người
phương hắc nói láo, hạ nhục vị nữ anh hùng nưốc ta. Hai bà oanh liệt đâu
có thế. Sách Việt chí của Thấm Hoài Viên người Hoa lại chép: Trưng Chắc
30