Page 31 - Việt Sử Kỷ Yếu

chạy sang Kim Khê ẩn náu, sau khi thua trận. Hai năm sau, bị dân
chúng bắt đem nộp cho quan quân nhà Hán. Đây cũng là lòi nói láo. Đất
nước ta không nơi nào có hang Kim Khê. Khu cẩm Khê, từng có tên là
Hoa Khê, nay thuộc Phú Thọ, không có vết tích gì về bà Trưng. Dân nước
ta thâm thù lũ quan lại nhà Hán và kính phục bà Trưng như thần thánh,
đâu có ai phản bội bắt đem nộp cho giặc nếu bà có chạy đến ẩn náu.
Sử gia Lê Vàn Hưu bàn; Trưng Chắc, Trưng Nhì là đàn bà, hô một
tiếng mà các quận cửu Chân, Nhật Nam, Hợp Phô’ và 65 thành ở Lĩnh
Nam đều hưởng ứng, dựng nưốc xưng vương, dễ như trơ bàn tay, đủ biết
tình thê đất Việt ta có thê dựng được cơ nghiệp lớn. Tiếc rằng trong hơn
ngàn năm, bọn đàn ông chỉ cúi đầu làm tôi mọi cho người phương bắc.
Trần Trọng Kim phê bình: Bà Trưng làm vua đưỢc ba năm nhưng
lấy tài chí người đàn bà mà dấy được nghĩa lốn như thế, khiến cho vua tôi
nhà Hán phải lo sỢ, ấy cũng đủ đế tiếng thơm vê muôn đời.
Công cuộc khới nghĩa của bà Trưng thành công chỉ mong manh,
sớm bị đàn áp, nhưng ảnh hưởng lớn đã đánh thức lòng dũng cảm của
người dân táo bạo nổi dậy khi bị đè nén quá độ, giác ngộ lòng yêu nước,
yêu đồng bào cùng nhau mưu hạnh phúc chung. Sau bà Trưng luôn luôn
có những vụ vũ trang khới nghĩa chống lại chính quyền đô hộ, không còn
chịu ép một bê như trước nữa.
Xứ ta thuộc Hán từ năm 111 tr. CN, chính quyền đô hộ tàn
ngược, mà suôt 150 năm không có cuộc nổi dậy chống đô’i quy mô lốn
nào. Đến khi bà Trưng hô hào thì khắp nơi trong bô’n quận đểu nhiệt
liệt hưởng ứng. Theo các nhà sử học kiêm chính trị xã hội học thì trước
đó quý tộc bản xứ bị vua quan nhà Hán lợi dụng làm tay sai cho
chúng, xu phụ họ, không đi đôi với đồng bào bị áp bức. Đến thòi Quang
Vũ, các Lạc hầu, Lạc tướng không còn được trọng dụng nữa, quyền lợi
bị xúc phạm nặng nể nên mới sát cánh với đông đảo quần chúng bình
dân chông lại nhà Hán.

Chiến thắng xong đại quân Trưng vương, Mã Viện cùng Lưu
Long, Đoàn Chi tiếp tục tiếp tục đi đánh chiếm thành trì thuộc các
huyện quận Giao Chỉ, kế đến quận Hợp Phô". HỢp Phô" trên đưòng
Bắc quô"c sang ta, Mã Viện không đánh quận này trước mà tiến
quân thẳng đến Giao Chỉ mưu triệt nơi đô kỳ thì nhân dân mọi
nơi xa mất tinh thần, dễ bị đánh thua. Quân Hán đi đến đâu đều
giết hại quân dân ta nhiều, lại vơ vét chiếm đoạt của cải, nhất là
trông đồng và đồ đồng. Chúng tịch thu tài sản các quý tộc dù
không dự cuộc chông đôi, đã chết hay đã chịu hàng. Rất nhiều
31