Page 37 - Việt Sử Kỷ Yếu

Trước kia thì do quý tộc bản xứ, dù sao cũng còn đỡ. Dân chúng,
ngoài thuế má nặng nề, vẫn còn phải lên rừng tìm sừng tê, ngà
voi, xuông biến hắt đồi mồi, ngọc trai, khó nhọc và nguy hiểm.
Nhiều người dân Hợp Phố cực khổ phải đi mò trai dưới biển, phải
hỏ xứ mà đi nơi khác. Việc này khiến ta thiệt hại lớn. Người Âu
Việt còn ở lại không nhiều. Mà người Hán kéo đến lập nghiệp lại
đông. Khách mạnh hiếp chủ. Người Âu Việt sau bị Hán hoá nên về
sau không còn cùng người Lạc Việt phục quốc nữa. Triều đình ở
xa. Quan lại tham nhũng tha hồ tung hoành. Bắc sử có chép: Năm
54, thái thú Cửu Chân ích Xương bị nhà Hán trị tội vì đã từng sai
người đi mua bán sừng tê và nô tỳ, tang vật giá trên trăm vạn.
Đây là công hằng nếu là trường hỢp duy nhất. Nhưng thực sự còn
có bao nhiêu quan lại người Hán, vơ vét không kém, vẫn yên bình
hưởng phú quý, sông thừa thãi, lại có nhiều của cải lưu truyền lại
cho con cháu, nào có ai hỏi tội.
ĐVSKTT có chép: Dưới thời Hán Minh đế (58 - 86), có Lý
Thiện, thái thú Nhật Nam, chính trị ân huệ, yêu dân vỗ yên người
khác tục. Năm 136, Hán Thuận đế cử Chu Xương, thái thú cửu
Chân làm thứ sử, tóm coi các quận huyện. Ngoài ra không chép sự
gì quan trọng.
Năm 137, Khu Liên lãnh đạo dân Hòi ở huyện Tượng Lâm
quận Nhật Nam, nổi dậy đánh quận huyện, giết trưỏng lại. Thứ
sử Giao Chi' Phan Diễn đem một vạn quân hai quận Giao Chỉ và
Cửu Chân đến cứu. Quân sĩ ngại đi xa, làm loạn, đánh lại phủ trị.
Năm sau (138), thự ngự sử Giả Xương cùng các quân hỢp sức
đánh, không nổi, bị vây hãm cả năm. Triều thần nhà Hán bàn cử
đại binh 4 vạn người các châu Kinh, Dương, Duyên, Dự đi đánh.
Lý Cô" bằc đi, bàn nên dùng người dũng lược nhân huệ phủ dụ thì
hơn. Hán đế sai Chúc Lương, thứ sử Tinh Châu và Trương Kiều,
ích Châu đi bình Nhật Nam. Bọn Lương Kiều đến nơi, tỏ rõ uy tín,
lâ"y lòng thực dỗ bảo. Dân Nhật Nam hàng vạn người hàng phục.
Năm 144, người Nhật Nam lại đánh đốt quận ấp. Thứ sử cửu
Chân Hạ Phương gọi những kẻ ra hàng và dỗ bảo.
Năm 157, huyện lệnh Cư Phong thuộc Cửu Chân tham bạo,
bóc lột không biết chán, dân khổ sở. Chu Đạt kêu gọi quần chúng
nổi dậy đánh giết huyện lệnh. Lực lượng nghĩa quân tăng nhanh
chóng đến 4,5 ngàn người, tiến vào quận lỵ Cửu Chân. Thái thú
Ngô Thúc đem quân ra chông cự, bị tử trận. Sau đô uý Nguy Lãnh
mới đánh tan được. Nghĩa quân chạy vào Nhật Nam, tiếp tục hoạt
37