Page 284 - Việt Sử Kỷ Yếu

huynh trưởng xã thôn phường biết dạy bảo con em nên phong tục tốt
thì quan bẩm lên vua đế ban khen. Các dân Mường, Mán nên giữ lòi
di huấn, trọng luân thường. Cha anh chú bác chết, con em không
đưỢc chiếm lấy thê thiếp. Nếu trái phép phải trị tội rất nặng.
ĐẠI VIỆT SỬ KÝ - Thánh Tông sai Ngô Sĩ Liên soạn soạn bộ Đại
Việt sử ký. Bộ sách này chia làm hai bản. Một bản kể từ Hồng
Bàng đến Thập Nhị Sứ Quân. Một bản từ Đinh Tiên Hoàng đến
Lê Thái Tổ. Cả thảy 15 quyển.
VIỆC HỌC HÀNH - Thánh Tông định phép thi hương, sửa phép
thi hội, chọn nhân tài. Thường làm chủ các kỳ thi đình, lập ra lệ
xướng danh các tiến sĩ và lệ cho về vinh quy. Mỏ rộng nhà Thái học,
phía trước làm nhà Văn Miếu, phía sau làm nhà Thái học, làm ra
các phòng ôc cho sinh viên ở học. Làm kho bí thư chứa sách.
Thánh Tông hay ngâm thơ, đặt ra Quỳnh Uyển cửu ca, xưng
là Tao đàn nguyên suý, cùng với triều thần là bọn Nhân Trung,
Đỗ Nhuận 28 người xướng hoạ với nhau. Non xanh nước biếc chỗ
nào cũng có thơ ông.

Thơ quô"c âm của Lê Thánh Tông, dù vịnh người dệt vải,
người ăn mày, bù nhìn, thằng mõ, mà lời lẽ vẫn là khí tượng ông
vua, do ông muôh tỏ ra mình xứng đáng giữ ngôi thiên tử. Bà mẹ
sinh không phải là hậu phi có địa vị lớn trong cung.

Thánh Tông sai Thân Nhân Trung và Đỗ Nhuận làm bộ
Thiên Nam dư hạ tập 100 quyển nói về việc chính trị và tình hình
luật đời Hồng Đức. Ông viết quyển Nhân chính ký sự kể việc đi
đánh Champa, Lão Qua và các mường.
LUẬT HỔNG ĐỨC - Năm 1483, Thcánh Tông sai triều thần tập
hỢp những điều lệ đã ban hành trong các đời vua Lê trước, tham
khảo pháp luật thòi Lý, Trần, pháp luật nhà Tuỳ, nhà Đường, căn
cứ tình hình mói trong nước, soạn ra bộ luật mới; Lê triều hình
luật, tục gọi là Luật Hồng Đức, 721 điều, 6 quyển, 16 chương.
Luật định bất cứ ai phạm tội thập ác không được miễn, giảm
khinh, chuộc tội, dù gặp khi có ân xá. Nghiêm cấm hành vi chiếm
đoạt ruộng đất công. Bổn phận đi lính, đi phu, đóng thuế. Quan
lại không được biến thần dân làm nô tỳ. Định rõ quyền sở hữu
ruộng đất, nguyên tắc mua bán, cầm cố, việc thừa kê ruộng đất tư
hữu. Bảo vệ quyền tộc trưởng, cha, con trai trưởng, trọng phụ
quyền. Nô tỳ bị coi là thấp kém, phạm tội bị trừng trị nặng hơn
284