Page 285 - Việt Sử Kỷ Yếu

dân thường. Phụ nữ bị nhiều thiệt thòi, không có con bị chồng bỏ,
lấy chồng khi còn tang chồng hay cha mẹ phải tội đồ; tự tiện bỏ
nhà chồng đi bị xử phạt làm nô tỳ; tái giá mất quyền làm mẹ các
con chồng cũ. Nhưng lại được bảo vệ về mặt kinh tế: con gái được
hưởng gia tài như con trai; gia đình không có con trai thì con gái
trưởng đưỢc thừa kế phần hương hoả... Điểm vô nam dụng nữ này
phù hỢp với phong tục người nước ta, tiến bộ hơn luật Trung Quổic.
VIỆC VÕ BỊ - Tuy Thánh Tông hết lòng sửa sang mọi việc trong
nước, ông cũng hiểu rằng phàm nưóc cường thịnh tất phải có võ bị
nên bắt các tổng binh phải chăm giảng tập trận đồ, luyện tập sĩ
tôt, phòng khi có việc.
Đổi 5 vệ quân làm 5 phủ: trung quân, nam, bắc, đông, tây
quân phủ. Mỗi phủ có 6 vệ. Mỗi vệ có 5 hay 6 sở. Mỗi sở có số quân
độ 400 người. Quân cả 5 phủ ước chừng 6, 7 vạn người. Thường có
tập thuỷ trận, tượng trận, mã trận và bộ trận.
Ba năm mở một kỳ thi võ. Tướng sĩ đậu thì thương, hỏng thì
phạt, khiến mọi người đều vui lòng về việc võ bị.
Trong thời gian Thánh Tông làm vua, mấy năm trước được
yên, mấy năm về sau phải chinh chiến nhiều lần.
VIỆC ĐI ĐÁNH CHAMPA - Năm 1470, vua Champa là Trà Toàn
sinh sự với ta, một mặt cầu viện binh nhà Minh, một mặt đem quân
đánh phá đất Hoá Châu. Thánh Tông sai sứ sang Trung Quốc kể
truyện Trà Toàn làm nhiễu, tự làm tướng cử đại binh 20 vạn sang
đánh. Vào Thuận Hoá đóng quân, sai người lẻn sang vẽ địa đồ cho rõ
những chỗ hiểm, chỗ không, rồi tiến đánh lấy cửa Thi Nại (Quy
Nhơn ngày nay). Trà Toàn thua trận, chạy về giữ kinh thành Chà
Bàn. Quân ta tiến đánh, phá được thành, bắt được Trà Toàn.
Có tướng Chăm là Bô Trì Trì chạy về đất Phan Rang, sai sứ
sang công và xin xưng thần. Thánh Tông muôn cho nước Champa
yếu thế đi, chia đất ra làm ba nước, phong cho ba người làm vua
Champa, Hoà Anh và Nam Phan.
Còn đất Chà Bàn, Đại Chiêm và cổ Luỹ, Thánh Tông lấy lập
thêm đạo Quảng Nam, có 3 phủ, 9 huyện, đặt cai trị, chọn dân
đinh từ 15 tuổi trở lên ai người thông minh ham học cho làm sinh
đồ đê dạy cho học hành và lễ nghi.
Em Trà Toàn là Trà Toại trôn vào núi, sai người sang kêu với
vua Minh phong làm vua. Thánh Tông sai Lê Niệm đem 3 vạn
quân vào bắt được Trà Toại giải về kinh sư. Vua Minh sai sứ sang
bảo ta trả đất Champa, nhưng Thánh Tông không chịu.

285