Page 281 - Việt NamVăn Minh Sử
P. 281
Với tố chức như vậy, đã không thế có tư nhân nào người bản xứ
cạnh tranh nổi trên thươns trường. Ây là chưa kể khi thị trường đã nằm
gọn trong tay họ thì luôn luôn họ lại có nhữns cái trò tăng giá, hạ giá,
cầm giá, để ăn cướp tiền bạc của dàn một cách trắng trợn. Toàn thể mọi
người giầu và nghèo của thuộc quốc vì thế cứ dần dần hao mòn hết sinh
lực đế nghèo mạt đi.
Trong khi ấy thì tất cả, nó lại vãn khinh mình là man di mọi rợ vì
mình dói quá, khổ quá, nhục quá. Nó đẩy mình vào cái thế phải thí thân
làm mọi việc nguy hiểm đến lính mạng dể kiếm sống như vào rừng tìm
làm sản, xuống biến tìm hải sán. Nó không cần đi theo đốc thúc mà tự
mình phải tự dốc thúc để kiếm cho ra cái gì để đổi lấy miếng ăn. Cái g'i
ấy khi có thì đáng mười nó tra cho một cũng phái bán, vì không bán thì
không biết có chỗ nào mua cả. Mà ví thử có vì đi kiếm như thế mà chết
thì tự mình làm mình chứ biết ai là người chịu trách nhiệm để kêu ca?
S ự CẢI TIẾN ĐIỂU KIỆN SINH HOẠT
Đã hoàn toàn không có. Cá đến cái thiện ý cái tiến của người đô hộ
đối với mức sống hết sức thấp kém của dân cũng không có. Mọi nghề cần
và có thể làm việc chế biến lại chỗ thì dều giữ bí mật, giao cho người của
họ làm. Còn thuê mượn người bản xứ là chỉ để làm những việc nặng nhọc
không cần biết đến tài nghệ chuyên môn gì cả.
Đến nhũng cầu kỳ. đường xá, nhà ở, làng xóm, dân thuộc dịa muốn
làm sao di dược, ở dược thì tuỳ sức mình, Icàm được đến dâu thì làm.
người đô hộ trối kệ. Việc ãn, ở, nằm, ngồi, may mặc, đi đứng... tồi tệ đến
dâu cũng mạc.
ĐIỂU KIỆN ĐỂ MẤT GIỐN(Ỉ
Đến tình trạng đau thương như vậy rồi, cái diều kiện dể mất giống
và đồng hoá với người dô hộ, như những giống Việt khác ở miền Nam
Trung Hoa, trớ trêu thay, lại là sự không bị nổ khinh miệt và sự khôn
ngoan đi cặp kè với nó làm tay chân bộ hạ của nó mà chia sớt mối lợi.
Nhưng người Lạc Việt đã đành chịu sự khinh khi, đánh cam phận
nohèo và quay vé làng với ruộng vườn cứa mình mà đùm bọc lấv nhau.
Ây chính là sự dùng tinh thần bám lấy đất làm lợi khí chịu đựng chế độ
thương mại thực dân mà giữ lấy giống nòi vậy.
292
