Page 280 - Việt NamVăn Minh Sử

Những chuyện cùm kẹp, đánh đập, tra kháo là chuyện nói đại cương
chính sách hà khác của quan lại Trung Hoa để trừng trị kẻ có tội và moi
móc tiền của. Nó lộ liễu, tráng trợ và không đẹp gì để lúc nào kẻ đò hộ
cũng đcm ra áp dụng. Nhưng sự hút máu thường xưyên của dân theo lối
thương mại thực dân vừa nói mới là đáng kể.

n h CN(ỉ c ổ n (ì t r ìn h x â y d ụ N í ; c h o đ ịa p h ư o n (ỉ

Đặc biệt là dã không cổ gì cả'" bởi lẽ ngay nguyên lác của chế độ
thực dán thương mại, người la không tính rằng người và cảnh ở thuộc dịa
dcã có gì khiến người ta mến được như ở thưọĩig quốc. Thương nhân có tiền
của thì vun đắp về cho quê nhà. Quan lại và quân nhân cũng vậy. Công
trình xây dựng ở thuộc địa chỉ cốt sơ sài xơng chuyện thì thỏi‘“’. Cho nên
tại chính quốc, hỗ việc làm ăn buôn bán phồn thịnh thì các dô thị và các
thắng canh mọc lên như nấm. Còn lại Giao Châu suốt mấy trăm năm,
người Trung Hoa làm giầu như hái ra của mà không hề nghe thấy ai nói
dến một thắng Ciính hay một công trình quy mò nào được xây dựng cá.
Nghĩa là họ vơ vét được đồng nào thì đem di đồng ấy, không để lại
một chút gì để dân địa phương còn có thể kiếm dược hột rơi hột vãi.
Thêm lại có một một dám người nghèo nàn, hết sức dông dảo của
họ từ Vân Nam, Tứ Xuyên. Quang Đông, Quáng Tây... đã lẫn vào đoàn
thực dân dến kiếm sống ở thuộc địa. Lớp người này cũng chịu dựng được
mọi sự lam lũ cực khổ để gồng thuê gánh mướn Vcà cũng len lỏi vào khắp
hang cùng ngỡ hẻm dê nhặt nhạnh cả những đồ phế thải, từ cái giẻ rách
đến mớ lông vịt, lông heo, hoặc để bán từ một xu đậu phông rang đến cái
bánh, cái kẹo...
Cả hệ thống cứa guồng máy thực dân quả thật đã có những cái
miệng hết sức lớn và muôn vàn những cái miệng hết sức nhỏ để hút hết
cúa cai ở thuộc quốc cũng như hút hết những sinh lực của dân thuộc dịa.
Mối lợi nào dược lớp trên chừa ra đã có ngay lớp dưới đón lấy. Đến mối
coi là rơm rác mà lớp dưới dã chừa ra thì có lớp dưới nữa hút thêm cho
một lấn nữa.
Trong guồng máy ấy lại có cả một nền nếp giúp vốn cho nhau giữa
kẻ giáu và kẻ nghèo như dạt trước tiền dế buôn một đồ hàng, hay để dặt
trạm phán phối hàng hoá, không bao giờ sợ mất, mà sự độc quyền mua
bán dươc hoàn toàn bảo dảm.

Trái với lôi thực dân kỹ nghệ cứa phương Tày và thực dân tài chính cùa Mỹ.
Không giống người Hy Lạp, chiếin dược thuộc địa thì xây dựng hùng vĩ để biếu
dươnu thanh thê và uy vũ.
291