Page 286 - Việt NamVăn Minh Sử

Lâm Âp, tiến về Bắc gập người Trung Hoa, liến về Tây thì gặp núi rừng,
về Đông gặp biển cả. Con người như đã bị vây và bị bắt phái đứng chững
một chỗ mà chịu. Một phần nữa cũng lại vì sức mòn mỏi yếu đuối sợ
phiêu lưu. Và phần chính là quá có sự thương mến quê hương làng mạc
của mình, không nỡ bỏ nhà cửa mộ phần của cha mẹ tổ liên.
Người ta đã đành sống trên địa bàn cha ông đã để lại. Đành thế để
dùng triết lý nhà Phật mà tự an ủi mình: kiếp này phải chịu khổ nhục đau
đớn để trả nợ của tiền kiếp và hy vọng sẽ được sung sướng hơn ở kiếp sau.
Tuy nhiên, đấv là quan niệm về những biệt nghiệp của Phật giáo mà
người Lạc Việt, bằng nền nếp sống của mình, đã pha trộn thêm nhiều sắc
thái độc đáo nữa.

SỔNG KHÔNG CHO BÁN THẢN MÌNH

Bởi lẽ GUỘC sống trong hoàn cảnh ấy đã nhiều buồn đau hơn là vui
vẻ. Nếp sống tình cảm của người ta đã thấm sâu vào mạch máu nên
không hề có ai ích kỷ chi nghĩ sống riêng cho bản thân để du hí hay
hưởng lạc. Một chén nước mắm cúng dùng chung cho cả gia đình. Một
nám gạo không dủ nấu cơm thì nấu cháo cho cả nhà, mỗi người húp một
miếng để cầm hơi: “Chết một đống còn hơn sống một người”. Ây là người
ta quan niệm rằng đến lúc sức tàn lực kiệt thì tất cả cùng chết, còn sướng
hơn để sót lại một người cho người ấy đau buồn thêm.
Người ta quý mạng sống của mình không phải dể cho mình, mà để
cho mọi người quây quần đùm bọc lấy nhau trong cả gia đình, để cho mọi
người biết rằng mình còn người, mà chia vui chia buồn với nhau. Gặp
canh hoàn toàn thất vọng, người ta cũng phải cố níu lấy cái sống, vì “một
mặt người là mười mặt của” và “người còn thì của hãy còn”. Cho dến lúc
thật nhắm mắt tắt hơi, người ta cũng chí ước mong được nhìn thấy dủ mặt
con cháu và người nhà thì mới yên bụng để ra đi.

SỐNG LÀ ĐỂ CHẾT

Là để sửa soạn cho cái chết mà mình muốn được có, giữa sự yêu
thương, nhớ tiếc của mọi người, giữa sự yên tâm của chính mình rằng con
cháu, gia đình sẽ yên ấm vui vẻ, và mình sẽ được chôn cất tử tế, không có
diều gì đáng lo nữa*'*.
Khi sửa soạn như thế, người ta đã lo sửa soạn bản thân mình và hành
vi, ngôn ngữ, cử chỉ, trong suốt dọc đời để lưu lại cái đức cho con cháu:

( I )
Truyền thống này còn lại cho đến gần đAy, người ta sắm sẵn cái áo quan để trong
nhà để chờ chết.
297