Page 183 - Việt NamVăn Minh Sử

Khuntỉ cảnh lịch su uy ơ Iiãm 39 ia xã hội bị nghẹt (hở, từ bọn lại
thuộc cũ cúa nhóm Tích Quanu đến quý tộc bản xứ; đến kiều dân Trung
Hoa. cu ngụ ở các huyện thành và đến tâì cá nhân dân. Sự nghẹt thở do
iriêu dinh, thái thú mới gày ra, vừa do dám lại thuộc cũ chân tay trung
thành trên ba muơi năm của bọn Tích Quang làm gia tàng cuờng độ để có
sự quật khơi, nhàm chứmỉ minh sự lầm lần của Hán Quang Vũ khi thay
Tò Định vào chỗ của Tích Quang.
Nếu bọn Iicày dùng số quân dồn trú chặn phong trào khởi nghĩa ở
các dịa phuơng lại thi Hai Bà không thế có tới 65 thành trì dều theo ca.
Nhung niỉUỢc lại, chúng còn mở lối khuyến khích thêm và vờ không biết
đế cho luôn cá quân dồn trú theo nữa nên Tô Định mới không biết lẩn vào
dâu dế cố thủ. hoặc chiến dâu ít cũng một Vcài trận cho ngoạn mục rồi có
phai chạy mới chạy.
Nhu thế, cuộc khởi nghĩa VI dân trù bạo của Hai Bà vừa khởi xuớng
dã có dủ diều kiện khách quan dể thcành công, khi điều kiện chủ quan là
bừng sôi máu hận ở toàn thể đảng cấp nguời trong xã hội, kể ca ngoại
kiéu cu trú nữa.
Nhung lại sao ba nám sau lại thua?
Thua là vì uy tín của tên Mtã Viện lão tuớng bách tháng kífn quá.
quân dội chúng dem qua cũng hùng hậu quá, khiến tuơng quan lực luợng
dổi, bọn lại thuộc nói trên lại sợ quá mà trở cờ để tự cứu mình, làm cho
quý tộc bán xứ phải mác kẹt vào thế chết và quàn đội của Hai Bà bị cô lập
phái chiên dấu trong thê chênh lệch hoàn toàn.
Nhà khao cứu Maspéro nhận định rằng: ‘'\saii khi tlĩắinỊ dược Tỏ
Định, Hai Bà lập dược một c/iiốc íỊÌa tự chủ dược 3 năm, nhưmị CỊUỔC íỊÌa
dó khôniị dược thốníỊ nhất. Bọn tù Irươm> Giao Chỉ trước dđỵ càm^ Hai
Bà dồmị tâm nhất trí dành dnổi diiọc Thái thú họ Tô và hè lã tav sai, sau
lại khôní> chịu thần phục chếdộ chính trị mó'i, nên khi Mã Viện manẹ
c/iiân saiìí> Giao Chỉ túi lập chính íỊiiyén dô hộ, V dã như César tiến vào
xứGanlc, mỉhĩa là dược dân hân xứ cpiv phục".
Chỉ tại Maspéro nhận định nhu thế, nên Luưng Đức Thiệp mới phụ
hoạ bằng những lời nhu sau dâv:
“V/?/7v?g cuộc chiến rluhiíỊ oanh liệt của Hai Bù chì nhất thời. Nỏ
khòm> diì diều kiện xã hội mà nươiiíỊ tựa. Một .vỡ hội khôm> thở'ní> nhất
như xã hội phom> kiến nào cỏ gớv dược sức doàn kết lâu dài; huổn^ chi
xã hội nôiiiỉ iiíỊhiệp lại khônp, phdi chỗ tựa vfím> hển cho .vã hội thị tộc
mầu hộ sinh tồn. Ngav những mâu thuẫn nội tại nàv cũng dủ làm cho sự
nghiệp Hai Bà phải nghiêng lay, huống chi Hai Bù lại còn dưoưg dầu với

192