Page 187 - Việt NamVăn Minh Sử

Hơn nữa, chCms như chưa lấy làm mãn nguyện vé việc làm nhục hàng
quý tộc trong nước, hán còn đục và clỊme cây cột đồniỉ đé chữ Đồng trụ
chiết, Giao Chỉ diệt, đ ế de doạ Vcà thoá mạ ca dòns giống Giao Chí nữa.
Các học giả của la ở nửa đáu thế kỷ XX sau khi đọc các cố thư
không thấy ghi rõ cột ấy chôn ở dân dể tìm tòi, dã cho là một chuyện mỹ
đàm để xí xoá việc này di'". Ây Icà thái dộ của những con đà điển ỏ’ sa
mạc chân Phi, thấy sư tử thì sự quá gục dầu xuống cát, dô’ mình không
trông thấy nó, ắt là nó cũng không trông thấy mình. Ây là thái độ tìm học
của thế hệ người chịu ánh hưởng sâu dậm phương pháp học hình thức của
phương Tây, cái gì cũng phủi có bàng chứng cụ Ihc với những lổn tích
mới dám tin là có. Hỏi chớ cái con ngựa kiểu bằng đồng kia có còn tìm
thây ở dâu nữa không? Nêu không thì ra cũng là mỹ đàm nốt? Và cá việc
Mã Viện tước doạt cái trống đồng kia cũng là mỹ dàm nốt chăng?
Đến những chữ khác trên cột dồng: Đồng trụ chiết, Giao Chỉ' diệt.
mà các học giá ấy hiểu là lời thề độc thì qua họ đã tỏ ra không hiểu biết
gì hêì về cái phong thói hống hách của lũ văn quan võ tướng thiên triều
Trung Hoa. Chúng không hề mê tín dị đoan một chút nào cả. Chúng cũng
không hể có bùa chú gì vào cái cột ấy hêì. Chúng dựng cọt ấy chi đê biểu
dương cái quyền làm chủ cúa chúng. Và cột viết như trên là chúng muốn
nỏi răng ke nàơ đụng vào làm gãy cọt thì la sẽ giết hết giống Giao Chỉ.
Phần cha ông chúng ta hàng ngày mỗi người qua lại đó lại ném vào
một cục đất. cục đá đê’ chôn lấp nó đi, cho dến vổ sau không tìm ra nữa,
thì cũng không hề cổ ai ngây thơ di nghĩ rằng dấy là lời nguyền dộc dịa
cúa Mã Viện, mà ai cũng thấy rõ dấy chi là một cách nó Icàm nhục mình
thì mình chôn cái nhục ấy di, dê chờ dịp trá ơán. Người ở hai ngàn năm
trước làm chính trị dù là chính trị tiêu cực, quá cũng là khôn hơn người
làm nghiên cứu ở hai ngàn năm sau vậy.
Sau này, sử ta chép vàơ khoảng tháng tư năm Nhàm Tuất
(1272) tírc là năm thứ 15 hiệu Thiệu Long dời Trần Thánh Tỏng, nhà

úhg Hoè Nguyền Văn Tố (rong Tri Tân ,sô 14 nói: la không nên chép chuyện CỘI
đổng Mỉã Viện vì không có chứng cớ đích xác,
Đào Duy Anh Irong Đó Thành Ị nến Cô ( l O - l 1-1943) nói có lẽ cột đống ơ núi
Thành lức núi Lam Thành ihuộc Nghẹ An. Lời phán đoán gần vói ,sự ghi chép cúa
sách Ngô Liic và 'Tnỳ Tlnr. Nhưng lác giá vẫn tỏ ý đổ dò dặt rồi dồng ý với Nguvễn
Văn Tô không nên chép lời thề cá Mã Viện vào sử ta vì lòi thổ ấy có thể đã do
những ngưừi hiếu kỳ bịa ra, huống hổ dc'n nay chưa lìm dược di tích nào của cột
dồng Mã Viện.
196