Page 190 - Việt NamVăn Minh Sử

Nhưng cũng nên lưu ý đến một khía cạnh khác về hướns đình và vị
trí mà người ta tin rằng nó ảnh hưởng đến chính tương lai cuộc sống của
cá làng nữa. Đó là điổu mà trong mọi nền kiến trúc thị thôn ở các nước,
không hé có một cư sư kiến tạư nàư được quan niệm đến mức độ quan
trọng ấy.
Sau trận tàn sát ghê hồn và ilã man của Mã Viện nãm 43. người dân
lương thiện Lạc Việt đã bị đày ải thê nàư?
Sách Hậu Hán Thư của Phạm Việp chép trong chuyện Mĩi Viện:
Luật cùa clàii Việt và luật của nhà Hán khúc nhau dến hơn nuiửi diêu.
Õnv, hcn íịiai ihiclì nluìin> luật pháp cũ cho níịUỜi Viẹt, vù hắt họ từ dó vc
sau phải i>iữ theo nhữní> luật lệ củ Mã tướní>. (Điêu lâu Viộl luật dữ Hán
luật hác g/ứ thập dư sự. Dự Việt nhân minh cựu chế dĩ ước thúc chi tự
nhân hậu Lạc Việt cử hành Mã tướiìiỊ cpiàn cỏ'sự).
Đó là lời sách, căn cứ theo lòi sớ tấu báo cáo về triều đình. Nó làm
một tiếng chuông gõ theo một chiều. Bây giò người học sử lấy đấy làm
chân lý tuyệt đối đế tin rằng người Lạc Việt nhừ sự hiểu dụ cúa Mã Viện
mà hiếu ra luật cũ của mình là lạc hậu và từ dó vui lòng tuàn theo luật của
Mcã tướng, thì thật là một diều oan ức cho tổ tiên mình.
Sự thực là đứng trước một kẻ mạnh, nó vừa giết hết nhĩrng người
cầm đáu của mình, nó còn đương có thể giết nốt mình nữa, thì nó nói gì
mà chẳng phái gật đầu? Gật đáu rồi thì kiên nhẫn mỗi ngày mỗi người
dem đất dá dến ném vào cột dồng dê’ chôn vùi nó di. Nguyên một hcành
dộng chính trị tiêu cực ây dã dủ nói rõ sự thật về việc tuân theo luật của
Mã tướng rồi.
Ta chưa lìm hiểu những luật ấy là luật gì và sự tuân theo ấy là như
thế nào. Hcãy nhìn vào làng Lạc Việt.

LÀN(Ì LẠC VIỆT
Các học giả của ta sau này. thêm có Cík' học giá phương Tây và
Trung Hoa, dều nhìn nhận làng Lạc Việt là một lổ chức gì kỳ lạ lắm. Nổ
gồm trong câu: phép vua thua lệ làng.
Nhưng người ta chỉ mới thấy có sự thực ấy, mà chưa chịu tìm đến
nguồn gốc của sự sông của sự sống thành làng trong truyền thống cùa
người Việt. Người ta chi lìm sử liệu bằng lối moi móc ở những câu viết
cúa người Tcàu. Chưa ai chịu nhìn ra nếp sống của cái làng là một nguồn
sử liệu vô giá, nó nói lên những sự thực mà thường sử sách Trung Hoa đã
chép với ít hay nhiều dụng ý xuyèn tạc.

200