Page 191 - Việt NamVăn Minh Sử

Nội việc nói rằng dán Lạc Việt rãm ráp luân theo luật do Mã Viện
ban bô ra. nếu quá có sự luân theo thật thì bấy ciờ Việt tộc thành Hán tộc
hết rồi (như lất ca dân Bách Việt ớ micn Nani Trung Hoa vậy). Mà sứ dĩ
Việt lộc dến nay vấn còn là Việt tộc. ấy lù lời của ỉ lận Hán 7V/;r khónc
tin dược và sự tuân theo dã chi ra là một thái dộ lừa dối. đế khi trơ ve làng
thì trưcic sao sau lại vậy. người ta vẫn nếp cũ mà sốnii với nhau.
Từ trước khi xảy ra biến cố dau thương năm 43. ncưừi Lạc Việt dã
SỐIIÍÌ thành làng theo mọt nen nếp tình mzhĩa như dã nói ớ phán thứ nhất.
Nhữim ôntì làng ưọi là lù trươnc. là quý tộc phong kiến, hay là quan
Lana. dều là những người, ngoài Sự dược tôn là bậc trưởne thưọiiíỉ. dã
dược dàn kính yêu là ông cả bà lớn tronu họ nội ngoại nữa. Dân chỉ bièt
nhĩrmỉ người ấy và tuân theo lệnh nhữns noười ấy. Mọi việc thay mặt dân
ciao dịch với chính quyền trumt ươns, dân đã đè mặc nhữns nsười ấy. Sự
dónc ihuc (sau vẫn ỵiữ mãi nếp ấy) là dóns khoán một số thuê theo từng
làns, rồi ncười ta tự chia nhau ra mà aóp. Việc phái lính trána hay phu
phen tạp dịch cũna là khoán cho lừne làns phai CLina cấp bao nhiêu
naười. thì naười ta lự cắt dặt cho có dủ. Ngoài những sự giao tiếp ấy với
chính quyồn trung ương, dù chính quyẻn của vua quan ban xứ hay chính
quyền đỏ hộ dã có người trung gian lo liệu, dân làng sau hàng rào tre, dã
sống với nhau theo tục lẻ nen nếp cũ. không cán biết dến những luật lệ
mới nào cá.
Qua dời Thục, dời Triệu; rồi đời Tây Hán cái dám dân làng ấy dã cứ
thê thôi. (Cho dến đời Pháp thuộc, cả gần hai ngàn năm sau cũng vần thế).
Duy với biên cố đau thưong nãm 43 thì chúng la không duợc phép
hời họl quá mà chảng nhìn kỹ vào những chuyên biến của làng Lạc Việt
này. Chuyển biến hết sức quan trọng là sự dân chủ hoá.

TINH THẢN DÂN CHU TRONC LẢN(Ì

Cho lới biến cố này, trong mỗi làng có một số đất khá lớn thuộc vé
quý tộc lức là những ông làng, có cống khai phá. dẫn dắt con cháu tới
định cư de làm ăn trong làng ấy. Khi Hai Bà Trưng khởi nghĩa, tất cá
những ông làng ấy đcã dứng lên dẫn dạo dân khắp nơi cùng nổi len dánh
đuổi Tô Định. Khi tháng và hại dược Hai Bà rồi, Mã Viện Ihcơ sự chỉ
điểm của bợn lại thuộc trở cờ, mà xông vào các quận huyện, các làng đê
giết hại nốt hàng quý tộc bán xứ. Dân chúng yếu thế, người nào khổng bị
giết thì chạy tán đi irỉn trốn, de rồi sau lại lìm lối trở về. Khi trở về đến
làng cũ, họ trông thấy canh lan nát, các ông làng dã bị làm mồi cho Mã
Viện, mà ruộng dất của các óng llừ không còn người dứng ra nhận nữa
201