Page 80 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

VII. - sưu THUẾ

Người ta thường phân biệt hai hạng thuế: thuê trực
tiếp và thuê gián tiếp, ớ một nước nông nghiệp như
nưốc ta, thương mại chỉ là việc đổi chác vặt vãnh, thì
thuê gián tiếp không phải là mối lợi lớn cho nhà nước,
cho nên từ xưa nhà vua nước ta chỉ chú trọng về thuê
trực tiếp, nhất là thuê đinh và thuê điền, vì người và
đất là tài sản rõ rệt nhất ở trong nưóc.
Trong nước, tài sản lưu thông không tiện cho nên
thuế má có thể nộp một phần bằng sản vật, đó là một
đặc tính của thuê má nước ta.
Một đặc tính nữa là khi nhà nưóc làm sổ thuế thì bổ
theo từng làng, rồi làng sẽ chiếu lệ mà phân bô cho dân,
những người bần cùng thường không phải chịu. Như
vậy thì thuê má không phải là phần phụ đảm của mỗi
người đốĩ với quốc gia, mà thực là một thứ thuê cống
của xã thôn mỗi năm phải nộp cho nhà vua.
Lý trưởng và hương chức phải chịu trách nhiệm về
việc thu thuế để đem nộp vào kho nhà nước, cho nên
nhà nước không phải dùng nhiều quan lại về việc trưng
thu như ở các nước Ảu châu, ơ mỗi tỉnh lỵ nhà nước có
kho tiền và kho lúa. Nhà kho làm bằng gỗ và lợp ngói,
thường là nhà to nhất trong tỉnh. Mỗi nhà ngăn thành
hai bộ phận: một bên chứa tiền bạc, một bên chứa lúa,
có quan Chủ thu ở dưới quyền quan Bô" Chánh, trông
nom hai kho.
Các lý trưởng và hương chức đem tiền và gạo thuế
đến trình quan Bô" Chánh và xin giấy rồi đem nộp cho

82