Page 59 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

công tương ở quan xưởng, suốt đòi phải làm để cung cấp
cho vua quan mà chỉ được lương đủ ăn, vì thế tài nghề
của người thợ không lợi gì cho họ mà lại chỉ hãm họ vào
cảnh nô lệ lao động cho đến khi già yếu tật nguyền bị
thải thì mới được về quê. Muốh tránh khỏi cái nạn
cưỡng trưng ấy, thợ khéo không dám trổ tài, hoặc lén
làm những vật nhỏ nhỏ để đem bán chùng cho dễ. Có
người phải mạo hiệu ngoại quốc”' để người ta đừng để ý.
Nhiều người thanh niên tuấn tú phải bỏ nghề sở trường
của mình mà làm nghề khác để khỏi mang luỵ. Với
những cách nhà nưốc đốỉ đãi nhà nghề như thế, thì công
nghệ phát đạt làm sao nổi? Dân ta xưa nay thường có
thói giấu nghề cũng trỏ ngại cho công nghệ không ít.
Những làng có nghề gì hơi tinh xảo thường muôh giữ
làm chuyên lợi cho làng mình, cho nên đổì với người
ngoài họ rất giữ kín. Con gái làng ấy đi lấy chồng nơi
khác không được làm nghề ở nguyên quán của mình. Có
làng cấm con gái không được đi lấy chồng ngoài; lại có
làng buộc những bí quyết của nghề chỉ được dạy cho đàn
ông và đàn bà có con, chứ không được dạy cho con gái.
Những tục ấy tuy không phải là do đặc hứa của nhà
nước thừa nhận, thê mà người ta vẫn tuân thủ rất
nghiêm, hiện nay ảnh hưởng của tư tưởng mói vẫn chưa

ơ Bắc Việt nghề làm đồ sứ tinh xảo lắm, nhưng đồ sứ của ta làm đó phải
để hiệu giả làm đồ Tàu để cho các quan khỏi mua rẻ hoặc lấy không. (Xem
sách Souvenire de Hué par Michel Đức Chaigneau).
ơ Bắc Việt có người bắt chước làm men sứ của Tàu, nhưng cả gia đình của
người ấy sỢ vua quan bắt làm không nên phải bỏ trốn đi xứ khác. (Xem
sách La Relation sur le Tonkin et la Cocbinechine de M.de la Bissachere,
Prancais của Ch.B Mayboan.

61