Page 58 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

Triều Nguyễn, các chê độ về việc làm muối và khai
mỏ đại khái không khác chế độ triều Lê mấy.
Cũng có những thứ công nghệ do nhà nưóc tự quản,
như nghề đóng tàu, đúc súng, đúc tiền. Lại có những
quan xưởng gọi là tượng cuộc chuyên chế tạo đồ dùng
cho nhà vua và nhà quan. Những xưởng tàu, trường
súng, trường tiền, cùng các tượng cuộc khác, đặt ở kinh
đô cùng các tỉnh lớn đều do bộ Công giám đốc. Thợ
thuyền làm ở đấy do các quan bắt ở địa phương. Hễ ở
miền nào thấy có người thợ khéo thì các quan có thể bắt
vào làm việc ở tượng cuộc cho đến già đòi. Những công
tưỢng ấy cũng ở trại, cũng ăn lương và cũng được liệt
vào hạng miễn sai như binh lính. Người nào có tài lỗi
lạc, nhà nước cấp cho bằng cửu phẩm hay bát phẩm về
võ giai.

Tại sao công nghệ không phát đạt?

Nước ta là một nước canh nông, nhà nước chỉ chăm
vào bản nghiệp, đốì với công nghệ không những không
khuyến khích mà lại còn áp chế nhà nghề, cho nên công
nghệ xưa nay không phát triển được. Theo sách Lịch
triều Hiến chương, đời Lê Dụ Tôn đặt lệ trung thu
hoành lạm khiến nhiều nhà nghề không kham nổi mà
phải bỏ nghiệp. "Như nhà nước đòi sơn thì dân chặt cây
đi, nhà nưóc đòi vải lụa thì dân phá khung dệt, đòi gỗ
thì dân quăng búa rìu, đòi tôm cá thì dân xé lưói"'''.
Nhà nưóc lại còn có thói bắt ép thợ thuyền vào làm

Lịch triều Hiến chương, Quỗc dụng chí.
60