Page 26 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

Chế Bồng Nga chi phối đến cả các miền ở phía bắc
Hoành Sơn cho đến biên giới Thanh Hóa. Năm 1390
Chế Bồng Nga lại đem thủy quân ra đánh Thăng Long,
nhưng đương khi đem thuyền đi dò tình thế quân Việt
Nam thì bị trúng đạn mà chết. Thấy vua đã chết, quân
Chiêm Thành chạy tán loạn. Khi ấy tướng Chiêm là La
Khải lên chiếm ngôi vua, nhưng không đủ sức giữ được
đất đai của Chế Bồng Nga đã chiếm.
Năm 1402, Hồ Quí Ly sai quân đi đánh Chiêm Thành
thu được các xứ Chiêm Đông (phủ Thăng Bình tỉnh
Quảng Nam) và xứ cổ Lũy (Quảng Nghĩa), Quí Ly chia
miền ấy ra làm châu Thăng, châu Hoa, châu Tư, châu
Nghĩa, và cho dân nghèo vào ở đó để khai khẩn, còn
người Chiêm thì bỏ đi nơi khác cả.
Năm 1414 nưóc Việt Nam bị nhà Minh chinh phục
trong 14 năm không thể lo việc khai thác về miền nam
được. Đến khi Lê Lợi khôi phục được nền độc lập thì lo
giao hảo với Chiêm Thành ngay. Nhưng quân Chiêm
vẫn cứ quấy nhiễu biên giới như trưóc, cho nên vua Lê
Thánh Tôn đem binh vào đánh phá thành Đồ Bàn (Chà
Ban, tức là thành Phật Thệ đòi trưóc) bắt vua là Trà
Toàn, chiếm lấy các xứ Đồ Bàn, Đại Chiêm, chỉ để lại
cho người Chiêm những đất ở về phía nam Đèo cả,
nhưng chia cắt thành ba nước để cho họ yếu thê đi. Đến
đó người Việt Nam đã tiêu diệt được thê lực của Chiêm
Thành mà mở mang quốc cảnh đến tận phía nam tỉnh
Phú Yên ngày nay.
Về sau trong cuộc Nguyễn Trịnh phân tranh, chúa
Nguyễn ở miền nam sẽ tiếp tục sự nghiệp nam tiến, diệt

28