Page 164 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

bệnh, và phải trình báo với quan phủ huyện; quán trọ
nào có khách lữ hành đau ôrn, cùng tổng lý sở tại phải
săn sóc điều trị cẩn thận. Đòi Minh Mệnh lại lập quĩ
cứu tế ở tỉnh lỵ và phủ huyện để cứu những kẻ đi đường
bị bệnh và để chôn cất những kẻ đi đường.
8) Đòi Gia Long đặt lệ phủ phong nạn, chẩn cấp
lương tiền cho những kẻ bị đắm tàu, đắm thuyên, vô
luận là người nước nào. Đòi Minh Mệnh đặt mỗi hải
cảng một quĩ cứu tế để giúp nhũng tàu thuyền bị đắm
dạt vào bò. Đòi Tự Đức lại lập một sở để thụ dưỡng
những người bị thủy nạn.
Ngoài những sự nghiệp quốc gia cứu tê đã kể qua đó,
ở các xã thôn cũng có những cuộc cứu tế riêng, như quả
phụ điền là ruộng công lấy hoa lợi cấp cho đàn bà góa;
cô nhi điền lấy hoa lợi cấp cho con trẻ mồ côi; trỢ sưu
điền lấy hoa lợi giúp cho những kẻ nghèo khổ nộp sưu;
khẩn phân điền chia đều cho dân trong làng; cùng là
cuộc cấp tuất tuần phu góp tiền cho những người tuần
phu bị thương và cho gia đình những người tuần phu bị
chết vì phận sự; xã nghĩa thương hoặc lấy một phần
sương túc (lúa tuần phu), hoặc lấy hoa lợi công điền bỏ
vào để chẩn cấp những người bần cùng, hoặc cho vay
mà không lấy lãi. Sau hết, còn có cuộc xã dân giao hiếu,
do nhiều xã thôn giao kết với nhau để cứu giúp nhau
bằng tiền bạc, lúa, gạo, trâu, bò khi lâm nạn.
Về phương diện cá nhân, dân ta có rất nhiều hội
tương tế, như những họ ngồi thăm do mười hai người
họp lại góp tiền mỗi tháng để lần lượt cho một người
trong họ lấy một số tiền lớn mà làm vốn buôn bán; họ
hiếu do nhiều người trong làng họp nhau, khi một người

166