Page 150 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

châm chước pháp luật nhà Tùy và nhà Đưòng soạn
thành bộ luật Hồng Đức gồm cả hình luật và hộ luật, lại
định riêng kỳ xử việc nhỏ và kỳ xử việc lón. Đời Lê
Chân Tôn (1643-1649) chúa Trịnh định rõ lại các thẩm
cấp, việc kiện cáo về hộ thì đầu do Xã trưởng, thứ đến
quan phủ huyện, rồi đến Thừa Ty'^' và Hiến Ty^^^ xét lại.
Nếu Thừa Ty và Hiến Ty xử mà người đương sự không
thuận tình thì có thể thượng cáo lên quan Ngự Sử ở đạo,
rồi đến Ngự Sử Đài ở Kinh Đô chung thẩm, về trọng tội
(như sát nhân) thì do huyện và phủ đệ biên bản khám
nghiệm lên Thừa Ty và Hiến Ty, cả quan tri huyện và
quan Tri Phủ phải hội đồng thẩm tra rồi đệ hồ sơ lên
Thừa ty xét xử, sau đến Hiến ty chung thẩm. Đòi Lê
Thừa Tôn, Lê Huyền Tôn, Lê Gia Tôn, Lê Hi Tôn, đời
nào cũng sửa lại thủ tục pháp cho chu đáo thêm. Ta
xem thê thì thấy rằng pháp luật ở triều Lê nhất là buổi
chúa Trịnh chấp chính, đã tường tất lắm.
Đến triều Nguyễn vua Gia Long sai các quan tham
dụng các pháp luật lịch triều, nhất là luật Hồng Đức,
cùng với luật nhà Thanh mà soạn thành bộ luật mới
(Thực ra thì luật Gia Long sao tập luật Thanh nhiều).
Các đòi vua sau mỗi đòi lại có sắc chỉ bô sung những chỗ
bất túc, hỢp vói luật Gia Long thành bộ Hoàng triều
luật lệ. Luật ấy cũng theo ngũ hình chư luật Lê và
Thanh: tội xuy, có năm bậc từ 10 đến 50 roi (đàn bà có
mang được hoãn đến 100 ngày sau khi sinh đẻ mói chịu
tội); tội trượng có 5 bậc từ 60 đến 100 trượng; tội đồ, có 5

Quan sảnh về hành chính ở các lộ hay đạo.
Quan sảnh có trách nhiệm giám sát tất cả các quan nha trong lộ hay
đạo.

152