Page 153 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

huyện là thành hình sự cả. Điều thứ ba: Những điều
pháp luật qui định phần nhiều thuộc về nông nghiệp,
mục đích là chấn hưng và khuếch trương nông nghiệp là
nghiệp gốc của dân.
Điều thứ tư: Nhà lập pháp dụng tâm làm cho dân bớt
kiện tụng, như gia tộc những người chống án không căn
cứ, cấm nghề thầy kiện thầy cung, sở dĩ có điều này là
vì dân nhà quê ta rất hiếu tụng đó cũng là một ảnh
hưởng của nông nghiệp.

*
* *

Ngày nay nước ta ở dưối trị quyền của nưóc Pháp, ba
xít Trung Việt, Bắc Việt và Nam Việt theo cách tổ chức
chính trị khác nhau, cho nên pháp chế của ba xứ cũng
khác nhau.
Trung Việt mấy lâu vẫn dùng luật Gia Long. Nay có
bộ hình luật và một phần bộ dân luật mới ban hành, đại
khái châm chưóc theo luật Gia Long, phong tục bản xứ
và pháp luật nước Pháp mà thành. Vì việc thẩm phán,
thì đại khái vẫn theo qui tắc xưa, quan hành chính và
quan tư pháp vẫn là một người, quan Tri huyện, quan
Tri phủ là quan tòa sơ cấp có quyền thẩm sát tất cả
những việc nặng nhẹ ở trong bản hạt, rồi đệ án lên quan
tỉnh phúc thẩm , có quan Công Sứ kiểm sát. Tốỉ hậu
quan tỉnh tư án về bộ Hình hay bộ Hộ để chung thẩm,
có quan Khâm Sứ kiểm duyệt.
ở Bắc Việt thì có bộ Hoàng Việt tân luật, ban hành
từ năm 1918 đại khái cũng châm chưóc theo luật Gia

155