Page 154 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

Long, phong tục bản xứ và pháp luật nước Pháp. Việc
thẩm phán thì ở trên hết có quan Tư Pháp giám đốc
kiểm sát, ở mỗi phủ huyện có tòa án đệ nhất cấp do
quan Tri Phủ và Tri Huyện làm quan tòa duy nhất, có
thể xét xử những việc vi cảnh cùng những việc nhẹ về
dân sự và thương sự; ở các tỉnh có tòa án đệ nhị cấp gồm
có quan Công sứ làm quan chính thẩm, cùng quan Tổng
đốc hay quan Tuần phủ làm quan bồi thẩm, có thể xét
xử những án dân sự, thương sự, cùng những khinh tội
và trọng tội; sau hết có tòa án đệ tam cấp là phòng thứ
nhì tòa Phúc thẩm ở Hà Nội, gồm một vị chánh thẩm
người Pháp, và mấy vị bồi thẩm người Việt Nam, phúc
thẩm những án đã do tòa án sơ cấp và đệ nhị cấp xử lý.
ơ Nam Việt là xứ thuộc địa thì không có tòa án bản
xứ mà chỉ có tòa án Pháp, về dân sự thì chiếu hành
pháp luật và tập quán xưa, về hình sự thì chiếu bộ Hình
luật nưóc Pháp do sắc lệnh ngày 31 Décembre 1912 sửa
lại.

Binh chê

Vô luận ở xã hội nào dù dã man, dù ván minh, ta
cũng thấy có quân lính làm lợi khí, hoặc để bảo vệ lợi
quyền và lãnh thổ, hoặc để chinh phục để mở mang thế
lực và bò cõi. ơ đòi thượng cổ, không rõ binh chê của tổ
tiên ta thê nào, sử chỉ chép rằng người Văn Lang xưa ra
trận thường dùng những cung dài có tên bịt đồng và
nhúng thuốc độc. 0 đòi bắc thuộc thì các quan Tàu có
đặt quân đồn trú, vừa người Tàu vừa người bản xứ, ở
các quận lý để giữ trị an, song ta không rõ tổ chức cách

156