Page 149 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

mà chuộc tội, nước ta mới bắt , đầu có pháp luật thành
văn là từ đó. Đòi Lý Thần Tôn vua hai lần hạ dụ qui
định việc mua bán và tranh tụng về ruộng đất; đó là
manh nha của hộ luật nước ta. Sang triều Trần, đời
Thái Tôn lại soạn bộ Quốc triều hình luật. Đòi Trần Dụ
Tôn soạn thêm một bộ bổ khuyết. Hình phạt triều Trần
có ba hạng tội nặng; một là tội đồ, khắc chữ vào trán và
bắt cày cấy công điền; hai là tội lưu, đem đày ở châu Ác
thủy (huyện An Bang, tỉnh Quảng Yên bây giò), ba là
tội chết. Phạm tội đại nghịch thì bị chém. Cứ sách Cố sự
sao (do Lịch triều hiến chương viện dẫn) thời bình pháp
đòi Trần tàn khốc lắm, ví như kẻ trộm bị bắt thì phải
chặt ngón chân và đem cho voi giày, hoặc cho chủ mất
trộm muốn xử cách gì mặc ý.
Sang triều Lê, vua Thái tổ theo pháp luật nhà Đường
mà đặt ngũ hình là: xuy, trượng, đồ, lưu, tử, và lệ bát
nghị là: nghị thân, nghị cố, nghị hiền, nghị năng, nghị
công, nghị quí, nghị cần, nghị tân^^\ Lại có lệ trừng phạt
những kẻ rượu chè cò bạc rất nghiêm khắc, như vô cố
mà tụ họp chè chén thì phạt 100 trượng, đánh bạc thì
xử chặt ngón tay m ất một phân. Đòi Lê Thánh Tôn

hiếu (chửi mắng hay nói xấu cha mẹ ông bà, không để tang cha mẹ ông
bà); bất mục (mưu sát hay là bán bà con trong hàng ty thôi trỏ lên...); nội
loạn (tức là loạn luân); bất nghĩa (dân giết quan phụ mẫu; binh lính và hạ
lại giết quan trên...).
Điểu "bát nghị" chỉ tám hạng ngưòi nếu phạm tội thì được hưỏng đặc ân,
không phải khảo tấn. Tám hạng người ấy là: Bà con gần của vua (nghị
thân); người cố cựu trong hoàng gia thưòng hầu hạ bên vuạ (nghị cố);
người có công trạng lân (nghị công); người hiền đức (nghị hiền); ngưòi có
đại tài năng khéo phù tá vua về việc quân việc chính (nghị năng); người
làm quan to mà cần cán gian lao (nghị cần); người làm quan vào bậc cao
quý nhất (nghị qm"); người tôn thất tiểu triều là khách của bản triều (nghị
tân).
151