Page 147 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

đảm đương quốc chính. Các quan ngoại chức (Tỉnh, phủ,
huyện, châu) là những người vâng mệnh thay mặt vua
để cai trị nhân dân. Bởi thế nên các quan cũng như vua,
người dân thường gọi là cha mẹ dân. So với dân, các
quan là một hạng người có những đặc quyền xứng đáng
vói tư cách "dân chi phụ mẫu". Quan không phải chịu
thuế thân; ngoài tiền lương quan còn có tiền dưỡng
liêm^^^ cùng lộc điền^^^ Người nào xâm phạm đến danh
dự hay sinh mệnh của ông quan thì bị xử tội nặng hơn
là xâm phạm người thường; mưu hại ông quan từ ngũ
phẩm trở lên là một tội thập ác. Quan lại phạm tội, phải
có chiếu vua thì pháp quan mới được thẩm vấn. Đó là
lược cử một ít các quyền rõ ràng khiến quan lại tuy
không phải là một giai cấp quí tộc mà cũng là một hạng
người cao quí được thiên hạ tôn kính và thèm thuồng.
Bởi thê người nào cho con đi học cũng hy vọng cho nó
được làm quan, mà đứa trẻ đương để trái đào mói cắp
sách đi học cũng đã hoài bão một ông quan ỏ trong
mộng tưởng.
Quan lại tuy có nhiều đặc quyền, song cũng không
phải ở trên pháp luật. Nhà vua sỢ các quan lạm dụng
những đặc quyền ấy mà vũ uy tác tệ, cho nên đã đặt
nhiều điều lệ để chê tài các quan. Ví dụ pháp luật cấm
quan địa phương không được thụ nhiệm ở tỉnh nhà, hay
ở nơi cách tỉnh nhà không đầy 500 dặm để cho thân
thích bằng hữu khỏi cậy thê cậy thần mà làm ngang;
cấm không được lấy vỢ trong trị hạt vì sỢ gia đình nhà

Tiền dưỡng liêm cấp cho các quan địa phưđng những khi họ túng thiếu
để họ khỏi nhũng lạm của dân.
Ruộng cấp cho những ngưòi có tưốc lộc.
149