Page 139 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

đến tôn miếu hay lăng tẩm thì xem như tội phản nghịch
mà bị xử đến hình láng trì và tộc tru.
Tên vua cùng tên cha mẹ và tổ tiên của vua là huý,
không ai được nói và viết. Trong tất cả các giấy tò công
hay tư, nếu viêt đến vua và tổ tiên nhà vua thì phải viết
đài lên một chữ. Phàm cái gì thuộc về của vua đều có
thêm tiếng "thánh" "long" hay "ngọc" V.V.. để tỏ ý tôn
kính^'\ Nơi vua ở gọi là cung cấm hay cấm thành, người
nào không phải phận sự mà vào đó bị từ tội trượng đến
tội giảo. Khi vua ra ngoài, nhân dân đều phải trốn, nhà
ở hai bên đường phải đóng cửa, ai lỡ gặp vua giữa đường
thì phải phủ phục xuống ở hai bên đường. Phạm các
điều cấm ấy là tội phạm tất.
Những lễ nghi ở triều miếu qui định rất tỷ mỷ, những
cử chỉ của vua và tôi đối với nhau rất là phiền phức,
song bất ngoại cái tôn chỉ giữ vẻ tôn nghiêm thần thánh
của vua.
Chê độ quân chủ chuyên chê ở nước ta có tự bao giò?
ơ thòi đại phong kiến và thòi đại bắc thuộc, nghĩa là từ
thế kỷ thứ mười về trước, nưốc ta tất nhiên chưa có chế
độ quân chủ, điều ấy không phải bàn nhiều. Đến khi
Đinh Bộ Lĩnh hoàn thành cuộc thốhg nhất và độc lập
mới bắt chước chê độ quân chủ chuyên chê của triều
Hán triều Đường nước Tàu, mà dựng nền quân chủ thế
tập, "xây cung điện, chê triều nghi, định phẩm hàm
quan văn quan võ"®, lập pháp luật nghiêm m ật và quân
chế chỉnh tề. Các triều Lý, Trần, Lê, Nguyễn, triều nào
cũng có sửa đổi triều nghi triều chính để thêm vẽ tôn

(1) Thánh ý, Thánh chỉ, Thánh giá, long nhan, long đình, ngọc tỷ.
Việt Nam sử lược.
141