Page 140 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

nghiêm cho quốc vương và thêm uy thê cho nền quân
chủ.
Tuy ở chế độ quân chủ chuyên chế thì vua có quyền
tuyệt đốì, không có cơ quan chính trị nào giám sát như ở
chê độ quân chủ lập hiến, nhưng ở nước ta xưa nay vẫn
bắt chưốc Trung Hoa mà đặt những chức quan riêng để
can gián vua khi thấy vua làm bậy. Triều Lý thì đặt
quan Tả Hữu Gián Nghị đại phu; các triều Trần, Lê,
Nguyễn đều đặt Ngự Sử Đài hay Đô Sát viện, có các
quan ngự sử để giám sát việc hành chính của các quan,
mà cũng để giữ cho vua đừng làm điều quá lạm.
Ó đòi Trần, vua Trần Nhân Tôn từng hội phụ lão
trong nước ở Diên Hồng Giai để hỏi ý kiến về việc đánh
quân Nguyên, đó cũng là một điều đặc biệt ít có ở chê độ
quân chủ chuyên chê vậy.

Quan chế

Phàm một xã hội đã đạt đến một trình độ tương
đương thì có quan chê để duy trì tổ chức và sinh mệnh
của xã hội. 0 thời đại phong kiến thì các Lạc Vương, Lạc
Tướng, Lạc Hầu, Bô Chính là phong kiến chúa, tức là
các quan chức ở đòi bấy giò. Sang đòi Bắc Thuộc thì
Giao Chỉ Bộ có quan Thứ Sử, các quận thì có quan Thái
Thú, các huyện thì từ đòi Đông Hán bỏ quyền thế tập
của Lạc Tướng Lạc hầu mà đặt quan Huyện Lệnh. Nhà
Ngô chia Giao Chỉ Bộ ra làm Giao Châu và Quảng Châu
mỗi nơi đặt châu mục (sau đặt lại quan Thứ sử) còn các
quận các huyện cũng vẫn có quan Thái Thú và quan
Huyện Lệnh như trước. Đòi Đường đặt An Nam Đô Hộ

142