Page 126 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

thể tự do xử trí công việc trong làng, nhà nước không
can thiệp đến.
Một vấn đề mà người trong làng cho là quan trọng
nhất là vấn đề ngôi thứ, khi làng họp ở đình để bàn việc
công hay để ăn cỗ sau khi tế thần, thì ngưòi nào phải
theo ngôi nấy mà ngồi nếu ngồi sai thứ tự thì làng bắt
vạ. ớ nhà quê người ta thường tranh nhau "ăn trên ngồi
trước" rất kịch liệt, hoặc dùng tiền bạc để mua ấm mua
nhiêu với làng, hay quyên mua phẩm hàm vối nhà nước,
hoặc dùng thần thê hay mưu mô để giành lấy một chức
dịch trong làng. Câu tục ngữ "Một miếng giữa làng bằng
sàng xó bếp"'^’ đủ miêu tả xác đáng cái tinh thần tranh
ngôi thứ ở hương thôn.
Theo lệ năm Tự Đức thứ 14 thì ngôi thứ ở trong làng
định như sau này: Văn từ nhất phẩm trở lên, ấm sinh,
giám sinh và tú tài xuất thân mà được bát cửu phẩm; võ
từ suất đội trở lên, khoa mục từ cử nhân trở lên, thì
ngồi gian giữa đình. Hương lão 70 tuổi trở lên, võ thất
phẩm đội trưởng, văn bát cửu phẩm tá tạp^^\ bát cửu
phẩm thiên bách hộ, chánh tổng, ấm sinh, giám sinh, tú
tài, viên tử, thiên bách bộ nạp quyên, miễn sai, miễn
dao, đều ngồi gian tả. Phẩm trật đồng nhau thì ai hơn
tuổi ngồi trên. Lý trưởng, hương chức, cùng dân làng thì
ngồi ở gian hữu, lấy tuổi làm thứ tự. 0 những làng theo
lệ thiên tước thì ngôi thứ dựa theo thứ tự ở trong sổ
hương ẩm.
Khi có việc làng thì lý trưởng và hương chức sai người
mõ làng, thường gọi là thằng mõ (vì người ta cho chức

Hay là "Miếng thịt làng, sàng thịt mua".
Không phải khoa mục và ấm sinh, giám sinh xuất thân.

128