Page 81 - Văn Hóa Tộc ười Khơ Mú

làm dấu hiệu "quyền sử dụng". Tất cả những chỗ
nào đã cắm the le này, người khác không được khai
thác. Nếu cố tình vi phạm, chủ nhân của the le đó
có quyền thu hoạch toàn bộ hoa lợi. Đốì với các loại
cây ăn trái, cây lấy gỗ trong rừng..., người nào nhìn
thấy đầu tiên, muốh chiếm hữu, phải đánh dấu sở
hữu bằng hình chéo dấu nhân (X) hoặc cài cành lá
xanh để làm ám hiệu "đã có chủ".
- Liên quan đến việc chăn thả g ia súc - Đến
mùa vụ, tất cả gia súc, gia cầm phải được nhốt và
thả vào phạm vi quy định chung của bản. Nhà nào
để gia súc phá hoại hoa màu của người khác phải
nộp phạt theo các mức: lần đầu được bỏ qua, lần
thứ hai nhắc nhở, lần thứ ba người chủ hoa màu có
quyền bắn chết con vật tại nương. Theo quy định,
con vật bị bắn chết được chia thành hai phần: phần
nằm sát đất thuộc về chủ nương, phần trên giao
cho chủ con vật. Nếu mảnh nương đó là của chung,
thịt con vật được chia đều cho các nhân khẩu là
đồng chủ sở hữu.

- Liên quan đến nguồn nước - Vào ngày CUỐI
cùng của năm cũ, các gia đình phải góp lễ vật và cử
một người tham dự lễ cúng Thần Nước do chau
chăn đéc đ a chủ trì. Cũng vào dịp đó, mỗi nhà cử
một người tham gia tổng vệ sinh nơi bến nước
chung của bản. Bến nước chung (đa hoong cung)
thường có hai khu vực: phía trên dành để lấy nước
ăn, uống, phía dưới dành để tắm giặt, mổ thịt súc
vật. Người nào tắm ở phía trên bến, nơi dành để
lấy nước ăn, uô"ng hoặc làm nguồn nước bị uế tạp sẽ
bị bản phạt một con lợn và 1,6 đồng bạc trắng, hai

79