Page 206 - Truy Tìm Căn Nguyên Tăng Trường

hoặc có thể là vì tình hình kinh tế thế giới bất lợi, hoặc có thể là cả hai. Nếu mức tăng
trưởng của những nền kinh tế công nghiệp tăng trong thập kỷ tới nhờ công nghệ điện

tử, như một số người dự báo, thì các nước đang phát triển cũng sẽ cải thiện được sự
may rủi của mình.

Đừng thử làm việc này ở nhà

Bây giờ chúng ta hãy tưởng tượng thế giới sẽ như thế nào nếu tăng trưởng phụ thuộc
hoàn toàn vào may rủi. Ta hãy xem xét trường hợp hai đất nước, tạm thời gọi là
Venambia và Singawan. Mức tăng trưởng bình quân đầu người của Venambia chỉ

tăng 50% trong giai đoạn 1960 2000, trong khi thu nhập đầu người của Singawan tăng

gấp ba (Hình 10.2). Những yếu tố nào giải thích thành công rực rỡ của Singawan
và thất bại của Venambia? Những chuyên gia như chúng ta có thể tốn đến hàng suối

mực để trả lời câu hỏi này. Có thể có rất nhiều yếu tố tham gia vào quá trình đó như
sự khác biệt về thể chế chính trị, về văn hóa, hay chính sách.

Có thể nguyên nhân là do những yếu tố cố định, nhưng trong trường hợp này thì
không phải. Vậy Singawan và Venambia thực ra là gì? Tôi tạo ra hai nước này qua

cách chọn số ngẫu nhiên. Tôi để mức tăng thu nhập bình quân lên xuống một cách
ngẫu nhiên giữa -2 và 6% mỗi năm trong 125 nước. Sau đó tôi lấy nước có tốc độ tăng

trưởng nhanh nhất (Singawan) và nước chậm nhất (Venambia). Nước có mức tăng
trưởng nhanh nhất đương nhiên có nền kinh tế đang nở rộ, còn nước kia thì ngược lại.

Nhưng chênh lệch giữa nước nhanh và chậm phát triển nhất trong ví dụ này hoàn toàn
là ngẫu nhiên.

Những nhà toán học đã cho thấy các số ngẫu nhiên thường có những đặc tính trái với
trực giác của ta. Ví dụ, nếu bạn tung một đồng xu liên tục và đếm số mặt sấp và ngửa,

bạn sẽ thấy một trong hai mặt liên tục xuất hiện trong những lần tung đầu tiên. Nếu
bạn tiếp tục tung đồng xu, ban sẽ thấy có nhiều lúc chỉ có mặt sấp xuất hiện (hoặc mặt

ngửa xuất hiện). Trong ví dụ về hai nước Singawan và Venambia, Singawan có đến
22 năm không bị khủng hoảng kinh tế. Những người chơi bạc rất hiểu về những “loạt

may mắn” này. Các cầu thủ bóng rổ cũng vậy, vì loạt ném bóng của họ cũng hoàn

toàn ngẫu nhiên. Các nghiên cứu trên thực tế đã chứng minh rằng cầu thủ bóng rổ sau
một loạt cú ném bóng thành công cũng không tăng khả năng ném trúng của mình lên
so với một loạt ném bóng không thành công.

Thử nghĩ xem tất cả những nhà kinh tế chúng ta sẽ thấy thế nào khi phát hiện ra thành

206