Page 95 - Trần Huy Liệu Cõi Đời
P. 95
tiểu thương, trở thành diễn đàn tố cáo thực dân, quan lại địa phương áp bức. Trụ sở 24
Phạm Phú Thứ đông nghìn nghịt người đến tố cáo, tiếp rất mệt. Trong đám đứng ngồi la hệt
từ nội ngoại tỉnh Hà Nội về quanh tòa soạn có không ít mật thám. Mệt nhất là dịp Justin
Godart, được gọi là Lao công đại sứ, thay mặt Chính phủ Bình dân bên Pháp sang, thỉnh
nguyện tới tấp đưa lên, Le Travail đòi gặp mặt, giải quyết. Nhân viên tòa soạn sắp đặt trật
tự, ghi chép tướt người, còn ông nghị cộng sản Khuất Duy Tiến phiên dịch đến mất tiếng.
Liệu gặp người cũ, Arnoux, giờ là chánh mật thám Bắc Kỳ. Đang chạy đi chạy lại sắp xếp
đám đông đón Godart ở đường Gambetta (Trần Hưng Đạo) anh bị lôi phắt lên ô tô về Sở
Mật thám.
- Nếu xảy ra cái gì rối loạn cuộc trị an là anh phải chịu trách nhiệm. Tôi sẽ bắt? - Arnoux
đe.
- Chúng tôi chỉ có việc cùng nhau đi đón người đại biểu của Chính phủ Bình dân Pháp.
Còn giữ trật tự trị an là phần của các ông. - Liệu đáp, và thòng thêm - Nếu có kẻ nào khiêu
khích sinh chuyện, chúng tôi không chịu trách nhiệm?
Le Travail ngày càng có ảnh hưởng. Người của bản báo đi khắp nơi thu thập dân
nguyện. Phan Tử Nghĩa xuống Nam Định nghe thợ dệt, Nguyễn Mạnh Chất ra duyên hải gặp
thợ mỏ, bị bọn chủ ngăn chặn, lại có bài chửi. Đêm ngủ ở báo quán Nhành lúa của Hải Triều
ở Huế, nằm chung với một nông dân Truồi, Liệu chốc chốc lại giật mình vì anh này cứ hô
khẩu hiệu “gửi” Godart bất thình lình. Le Travail mạnh đến nỗi đại biểu của nhóm thắng cả
đại diện của tư sản Hà Nội trong cuộc tranh cử vào Viện Dân biểu Bắc Kỳ.
Dù sao, những kẻ tranh đấu chưa đến thời của mình. Xuân Thủy gửi đến cái tin tuần
phủ Phúc Yên đập triện đồng vào tay một nông dân xuống Hà Nội đón Godart, tòa soạn phái
Nguyễn Mạnh Chất đi viết bài “tô” cho to lên. Báo ra, tuần phủ Phúc Yên phát đơn kiện, tòa
án muốn hãm Le Travail vào chỗ chết bèn tuyên phạt 6.000 quan tiền Tây, tức 600 đồng
bạc Đông Dương. Giết ai ra ngần ấy tiền, nên Le Travail phải chết. Có điều, người chết” lại
nẩy nòi ra hai “thằng em” cũng nói tiếng Pháp là Rassemblement (Tập hợp) và En avant
(Tiền phong), tuy ảnh hưởng chẳng bằng trước.
