Page 187 - Trần Huy Liệu Cõi Đời
P. 187
Chẳng hạn, những yêu cầu tức thời của trên đặt ra rất cấp thiết. Tháng 4 năm 1959,
Thủ tướng Phạm Văn Đồng xuống làm việc trực tiếp với Viện Sử học. Trao nhiệm vụ đến
tháng 8 năm sau phải có ấn phẩm kỷ niệm Cách mạng tháng Tám, con người hiểu biết, có cá
tính mềm mại đó nói khá gay gắt:
- Một cuộc cách mạng lớn lao như vậy, đánh dấu cả một bước chuyển vĩ đại trong lịch
sử dân tộc… mà cả ngành Sử học cho đến nay gần 15 năm rồi, vẫn không có được một công
trình nào xứng đáng sao? Thế nào các anh cũng phải làm. Tập trung sức vào mà làm, gác các
việc có thể làm sau cũng được để có nhân lực mà làm…
- Các anh giao việc, anh em rất mừng và sẽ làm. - Ông viện trưởng, cũng là người góp
phần làm nên “bước chuyển vĩ đại” trên, đã trả lời, cũng hết sức khiêm nhường - Nhưng anh
cũng biết đấy, số cán bộ thì ít lại chưa được đào tạo cơ bản, chỉ vừa học vừa làm, khó có thể
có được công trình gọi là xứng đáng với tầm vóc to lớn của “cách mạng”. Anh em sẽ cố gắng
có một “cái áo đỏ” để cùng nhân dân đi vào ngày hội mà thôi.
- Nhưng “áo đỏ” có thể “đỏ thẫm” cũng có thể “hồng hồng” thôi cũng được đấy nhé, vì
thời gian gấp quá - Liệu nói thêm sau chút chần chừ, giọng khá “thân ái” với Thủ tướng.
Sau một năm cật lực, năm 1960, “Lịch sử Cách mạng tháng Tám” và hai cuốn về Cách
mạng tháng Tám ở các địa phương từ Thanh Hóa trở ra được đưa in. Vài tháng sau, quyển
II, 462 trang, về các tỉnh từ Nghệ An trở vào ra đời.
Trên khen. Nó ra kịp thời, tức là Viện đã làm xong cái việc lãnh đạo cần. Nhưng còn
chất lượng, chắc Liệu nghĩ có những đánh giá, kể cả tư liệu, còn chưa “chín”.
Chẳng hạn, đánh giá các nhân vật lịch sử gắn liền với các sự kiện, trào lưu quan trọng
trước năm 1930 thế nào cho thỏa đáng. Có phải những người không cộng sản, như những
Phan Chu Trinh, Phan Bội Châu không đóng góp gì được cho dân tộc? Và Phan Thanh Giản,
tiêu cực hơn, Liệu thấy cũng phải nhìn ông ta trong bối cảnh yếu đuối ươn hèn chung của
nhà Nguyễn trước thực dân mạnh mẽ. Trong khung cảnh nền hòa bình ở miền Bác vừa lập
lại, chiến tranh giải phóng đang nhóm lên ở miền Nam, quan điểm trên có thể coi là không
được “chính thống” lắm . Dù sao “ép hành ép mỡ ai nỡ ép người vào thời thế không phải của
họ”, Liệu thấy thế.
