Page 52 - Phong Tục Thờ Cúng Của Người Việt

hoàng làng (Thành hoàng) là danh từ chung để chỉ vị thần được thờ trong một làng
xã Việt Nam.

Thành hoàng xuất phát từ chữ Hán: Thành là cái thành, hoàng là cái hào bao
quanh cái thành; và khi ghép chung lại thành một từ dùng để chĩ vị thần coi giữ, bảo
trợ cho cái thành. Nhà văn Sởn Nam cho biết thêm: “ông thần ở đình làng gọi là
thần Thành hoàng, cai quản khu vực trong khung thành. Thoạt tiên là thần ngự trị
ndi thị tứ, sau áp dụng (cả) ndi thôn xóm, (vì) vẫn có điếm canh bố trí bao quanh..”.

Thần Thành hoàng, theo thông lệ, thờ thần đàn ông, vì khí dương đem sức
mạnh cho muôn loài, muôn vật và gọi ông “Thần hoàng” là sai nghĩa, vì cái tên này
chỉ là thứ nghi lễ “đốt tờ giấy vàng”, tức bản sao sắc phong do nhà vua tặng cho
cha mẹ, ông bà đã qua đời của quan chức cao cấp thời phong kiến; và tục này ỏ
trong Nam bộ không có.
Cũng theo sách Việt Nam phong tục, thì mỗi làng phụng sự một vị Thần hoàng:
có làng thờ hai ba vị, có làng thờ năm bảy vị, gọi chung là Phúc Thần.

Phúc Thần có 3 hạng:

- Thượng đẳng thẩn là những thần danh sơn đại xuyên, và các bậc thiên thần
như Đông thiên vương, Sóc thiên vương, Sử đồng tử, Liễu Hạnh công chúa... Các vị
ấy có sự tích linh dị, mà không rõ tung tích ẩn hiện thế nào, cho nên gọi là Thiên
thần. Thứ nữa là các vị nhân thẩn như: Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo... Các vị
này khi sinh tiền có đại công lao với dân với nước; lúc mất đi, hoặc bỏi nhà vua tinh
biểu công trạng mà lập đền thờ hoặc bởi lòng dân nhớ công đức mà thờ. Các bậc
ấy đều có sự tích công trạng hiển hách và họ tên rõ ràng, lịch triều có mỹ tự bao
phong làm Thượng đẳng thần.

- Trung đẳng thần là những vị thần dân làng thờ đã lâu, có họ tên mà không rõ
công trạng: hoặc là có quan tước mà không rõ họ tên, hoặc là những thần có chút
linh vị, tới khi nhà vua sai tinh kỳ đảo võ, cũng có ứng nghiệm thì triều đình cũng liệt
vào tự điển, mà phong làm Trung đẳng thần.

- Hạ đẳng thần do dân xã thờ phụng, mà không rõ sự tích ra làm sao, nhưng
cũng thuộc về bậc chính thần, thì triều đình cũng theo lòng dân mà phong cho làm
Hạ đẳng thần.

Ngoài ba bậc thần ấy, còn nhiều nơi thờ bậy bạ, như: thần bán lợn, thần trẻ
con, thần ăn xin, thần chết nghẹn, thần tà dâm, thần rắn, thần rết... Các hạng ấy
gọi là tà thần, yêu thần, đê tiện thần vì dân tin bậy mà thờ chứ không được ghi
nhận, không được phong tặng gì...

Riêng ở đồng bằng sông Cửu Long, các hạng tà thần tuyệt nhiên không có,
họa chăng chỉ là vài am miếu dựng lên nơi có người chết oan ức vì tai nạn xe cộ,
đắm thuyền, hùm tha sấu bắt; cúng sơ sài, không tế lễ.
54