Page 56 - Phong Tục Thờ Cúng Của Người Việt

không cần phải đặt ngay trong phòng khách.

Ngoài bàn thờ gia tiên, người ta còn có trang thờ, bàn thờ ông Táo, thờ ông Địa,
ông Thần Tài. Trang thờ được bố trí ỏ trên cao, nơi gian giữa. Trên trang thờ có đôi
chân đèn nhỏ, lư hương, bình bông, mâm đĩa trái cây, chung rượu, tách nước.

Bàn thờ ông Táo được đặt ở sau bếp. Đây cũng chính là vị “nhất gia chi chủ”,
có nhiệm vụ coi sóc việc gia cư, định họa phúc, trừ ma diệt quỷ.

Cũng có quan niệm cho rằng Thần Tài là một phiên bản của thần Đất là vị thần
hộ mệnh của xóm làng, cai quản vùng trời, đất đai, phù hộ con người và gia súc
trong xóm làng, mùa màng bội thu. Khi những cư dân từ miền Trung vào khai khẩn
vùng đất Nam bộ, họ gặp phải rất nhiều khó khăn (thiên nhiên khắc nghiệt, thời tiết
thất thường, thú dữ hoành hành... và ý niệm trông mong vào các vị thần bắt đầu
hình thành để giúp họ trấn an trên con đường mưu sinh.

Thần Đất cũng là một trong các vị thần bản địa được họ mang vào phương
Nam để thờ phụng, cầu mong cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Dần dà
vể sau, thương nghiệp phát triển, kinh tế hàng hóa phổ biến, nhu cầu mua bán, trao
đổi phát triển, người ta cần vàng và tiển bạc hơn. Lúc đó, vàng, tiền bạc là thước đo
của cuộc sống sung túc và nghèo hèn nên Thần Tài xuất hiện. Thần Tài chẳng qua
là một dạng thức khác của Thần Đất. Nếu Thần Đất là vị thần bảo hộ cây trái, hoa
màu, thể hiện tính lý nông nghiệp thì Thần Tài là vị thần trông coi tiển tài, vàng bạc,
là dấu ấn của thời kỳ kinh tế thương nghiệp.

Qua các thời kỳ, hình tượng của Thần Tài có ít nhiều thay đổi. Có lúc tượng
Thẩn Tài đầu đội mũ cánh chuồn, hai tay để trên gối, mặc áo thụng, chân đi hài
đảo sen, tay cầm túi vải để đựng tiền. Lại có lúc tượng Thần Tài ngồi với tư thế
chân co, chân xếp, tay cầm bó lúa và đầu để trần. Sau này có loại tượng Thần Tài
cầm xâu tiền hoặc cầm một thỏi vàng xuồng.

Mặc dù Thần Tài được xem là một hình tượng khác của thẩn Đất, nhưng tựu
trung, cả hai vị thần vẫn có quyền uy giúp cho con người làm ăn phát đạt, tài lộc
tấn. Vì vậy, cư dân Nam bộ hiếm khi thờ cúng Thần Tài một mình, mà thường thờ
cúng chung với thổ Địa vị thần cai quản đất đai, nhà cửa. Người ta không chỉ cúng
Thần Tài vào ngày Tết, mà cúng quanh năm, nhất là những gia đình chuyên nghề
buôn bán. Người ta tin rằng chỉ khi nào lo cho vị thần này chu đáo thì ông mới phù
hộ. Sáng sớm, khi mở cửa bán hàng người ta thắp hương cầu khẩn Thần Tài “độ”
cho họ mua may bán đắt, cúng cho ồng Địa một ly cà phê đen kèm theo một điếu
thuốc để ông “độ” cho trong ấm ngoài êm.

Vào ngày Tết, vai trò của Thần Tài càng được xem trọng hơn. Người ta lo trang
hoàng nhà cửa, sửa soạn cho ông sạch sẽ, nếu vị thẩn này đã quá cũ hay bị hư thì
sẽ thỉnh vị mới về. Họ tin rằng năm mới, mọi thứ đểu ngăn nắp và Thần Tài có sạch
sẽ thì làm ăn mới phát tài.
58