Page 123 - Phong Tục Thờ Cúng Của Người Việt

nguyên do tại sao mà chết, chết ngày nào, cho người nhà biết hiện ỏ âm phủ làm gì
và tình trạng ra sao. Âm hồn có muốn xin gì, người nhà sẽ cúng cho. Những cô hồn
nói đúng đểu được người nhà thưỏng tiền, còn nếu có những câu sai thì cô hổn thay
lời âm hồn sẽ nói là quá thương xót người sống nên âm hồn đã nhằm lẫn (?!). Âm
hồn nhập vào cô hồn một lát, sau khi đã được người nhà hỏi đủ chuyện rồi thăng.

Các cô hồn thường là những người sành tâm lý hoặc những người có mục tật
không nhìn thấy gì, nhưng rất thính tai và dường như có giác quan thứ sáu để nhận
biết mỗi khi nói sai.

23. TẬP TỤC THỜ VỌNG CON CHÁU XA QUÊ

Nguồn gốc và ỷ nghĩa của tục thờ vọng

Bàn thờ vọng ngày nay khá phổ biến, áp dụng cho con cháu sống xa quê,
hướng vọng vể quê, thờ cha mẹ ông bà tổ tiên, hương khói trong những ngày giỗ,
Tết. Ngày xưa, với nền kinh tế nông nghiệp tự cung, tự cấp, người nông dân suốt
đời không rời quê cha đất tổ, chuyển cư sang làng bên cạnh cũng đã gọi là biệt
quán, ly hương, vì vậy bàn thờ vọng chỉ là hiện tượng cá biệt và tạm thời, chưa
thành phong tục phổ biến.

“Vọng bái”, nghĩa là vái lạy từ xa. Ngày xưa, khi triều đình có những điển lễ lớn,
các quan trong triều tập trung trước sân rồng làm lễ, các quan ỏ các tỉnh hoặc nơi
biên ải, thiết lập hương án trước sân công đường, thắp hương, nến, hướng về kinh
đô quỳ lạy Thiên tử. Khi nghe tin cha mẹ hoặc ông bà mất, con cháu chưa kịp về
quê chịu tang, cũng thiết lập hương án ngoài sân, hướng về quê làm lễ tương tự.
Các bàn thờ thiết lập như vậy chỉ có tính chất tạm thời, sau đó con cáo quan xin về
cư tang 3 năm. Các thiện nam tín nữ hằng năm đi trẩy hội đền thờ Đức Thánh Trần
ỏ Vạn Kiếp, đức Thánh Mẫu ở Đền Sòng... dần dần về sau, đường sá xa xôi, cách
trỏ, đi lại khó khăn, cũng lập bàn thờ vọng như vậy. Nơi có nhiều tín đồ tập trung,
dần dần hình thành tổ chức. Các thiện nam tín nữ quyên góp nhau cùng xây dựng
tại chỗ một đền thờ khác, rồi cử người đến bàn thờ chính xin bát hương về thờ.

Bàn thờ vọng ông bà cha mẹ chỉ được tập trung trong trường hỢp sống xa quê.
Những người con thứ, bất cứ giàu nghèo, sang hèn thế nào, nếu ở gần cánh cửa
trưỏng trên đất tổ phụ lưu lại thì đến ngày giỗ, ngày Tết, con thứ phải có phận sự
hoặc góp lễ, hoặc đưa lễ đến nhà thờ hay nhà con trưởng làm lễ, cho dù cửa trưỏng
chỉ thuộc hàng cháu, thì chú hoặc ông chú vẫn phải thờ cúng ông bà tại nhà cửa
trưỏng. Do đó không có lệ lập bàn thờ vọng đối cửa thứ ngay ở quê nhà. Nếu cửa
trưỏng khuyết hoặc xa quê, thì người con thứ 2 thế trưỏng được lập bàn thờ chính,
còn bàn thờ ỏ nhà người anh cả ỏ xa quê lại là bàn thờ vọng.

125